بادام
بادام (Prunus dulcis, مترادف (زیست‌شناسی) Prunus amygdalus) نوعی میوه است، که درخت آن بومی ایران و کشورهای اطراف[۳][۴][۵] و آسیای مرکزی[۶] است، اما در مناطق بسیاری کشت می‌شود. در اصل بادام جزو مغزهای حقیقی به حساب نمی‌آید، بلکه از انواع شفت هاست که دارای یک پوسته بیرونی و یک پوشش درونی سخت است که دانه (مغز) در درون آن قرار می‌گیرد. ارتفاع درخت بادام ۴ تا ۱۰ متر است و قطر آن نیز می‌تواند به بیش از ۳۰ سانتیمتر برسد. نوع خودروی آن را که هسته‌های کوچک دارد اَرْژَن می‌نامند.[۷]
بزرگترین کشورهای تولیدکننده بادام در دنیا ایالات متحده آمریکا و اسپانیا هستند. ایران با تولید ۶٪ در رتبه پنجم تولیدکنندگان این میوه قرار دارد. ۴۹٪ دانه بادام را روغن تشکیل می‌دهد که ۶۲٪ آن اولئیک اسید غیر اشباع، ۲۴٪ لینولئیک اسید غیراشباع، و ۶٪ آن پالمیتیک اسید اشباع است. مقدار انرژی موجود در هر ۱۰۰ گرم مغز بادام، ۵۷۶ کیلوکالری است. بزرگترین بادامستان دیم در ایران، در کوهسرخ خراسان رضوی قرار دارد.[۸]
محتویات
- ۱ ریشهٔ واژه
- ۲ شکوفه بادام
- ۳ تولید
-
۴ بادام کوهی
- ۴.۱ زیستگاه بادام کوهی
- ۴.۲ موقعیت جغرافیایی
- ۴.۳ سایر موارد
- ۵ بادام تلخ
- ۶ ارزش غذایی
- ۷ منابع
- ۸ نگارخانه
- ۹ پانویس
- ۱۰ پیوند به بیرون
ریشهٔ واژه
واژهٔ بادام ریشهٔ ایرانی دارد و از فارسی به زبان‌های ترکی، عربی، هندی و اردو راه یافته‌است.[۹]
شکوفه بادام
منطقه تولید عمده بادام، کالیفرنیا در آمریکا است، بین فوریه و مارس، شکوفه‌هایی که شباهت زیادی به شکوفهٔ گیلاس دارند، شکوفا می‌شوند. نوع آب و هوا در این زمان، میزان تولید بادام در آن سال را به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد. از وضعیت گل اطلاعات بسیار مهمی در مورد برداشت محصول در آن سال به دست می‌آید؛ بنابراین، هر مرحله از وضعیت گل نام بخصوصی دارد:
- تراشه سبز، به جوانه‌های سبز بادام گفته می‌شود. این مرحله قبل از بوجود آمدن جوانهٔ صورتی است.
- جوانه صورتی، جوانه به رنگ صورتی دیده می‌شود.
- پاپ کورن، جوانه مانند پاپ کورن متورم شده ولی هنوز باز نشده‌است.
- شکوفه، شکوفایی کامل
- پتال فول، ریزش گلبرگ
- ژاکت، گلبرگ‌ها ریخته‌است و تنها کاسه گل باقی‌مانده‌است.
- خارج از ژاکت، کاسه گل جای خود را به میوه داده‌است.[۱۰]
تولید
در سال ۲۰۱۷ تولید جهانی بادام برابر ۲٫۲ میلیون تن بوده‌است که ۴۶٪ از این مقدار متعلق به امریکاست.[۱۲] سایر کشورهای اصلی تولیدکننده شامل اسپانیا، ایران و مراکش مجموعاً ۲۲٪ از تولید جهانی این محصول را به خود اختصاص داده‌اند.
بادام کوهی
بادام کوهی، نام درختچه سبز رنگی است با برگ‌های باریک و کوچک که در اقلیم نیمه خشک ایران می‌روید. بادام کوهی از خانواده گل سرخیان میباشد. ارتفاع متوسط گیاه بین ۲٫۵ تا ۳ متر و قطر تاج پوشش آن نیز به ۲ تا ۲٫۵ متر بالغ می‌گردد. گل‌های سفیدرنگ بادام معمولاً قبل از ظهور برگ‌ها در اوایل فروردین‌ماه ظاهر می‌شوند. دانه این گیاه که پس از فراوری (شیرین کردن) مصرف خوراکی دارد معمولاً از اوایل خرداد تا اواخر این ماه برداشت می‌شود.
زیستگاه بادام کوهی
بادام کوهی در خاک‌های عمیق تا نیمه‌عمیق، سنگ‌ریزه‌دار و بر روی تشکیلات آهکی – سیلیسی در شیب‌های ملایم کوهستان‌ها می‌روید. بومی ایران و منطقهٔ خاورمیانه، گستردگی در مناطق جنوبی، مرکزی و شمال شرق ایران، در کوه‌های آهکی- سنگلاخی است. دامنه‌های ارتفاعی رویش‌گاه بادام کوهی بین ۲۰۰تا ۲۷۰۰ متر از سطح دریا، در خطوط هم باران ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر قرار گرفته‌اند.
موقعیت جغرافیایی
این گیاه، در مناطق کوهستانی در استان‌های خراسان (کوهسرخ) فارس، کرمان خوزستان، سیستان و بلوچستان، یزد، اراک، کردستان، بختیاری، تهران، میانه و لرستان و در انواع مختلف خاک رشد می‌کند.
سایر موارد
- ارجنک - یا بادام زاگرسی و بادام اراکی، گونه‌ای بادام که پراکنش آن منحصر به زاگرس جنوبی در ایران است.
- ارژن - یا بادام کوهی، گونه‌ای از بادام که به‌طور گسترده در ایران و ترکمنستان می‌روید.
- تنگرس - یا بادام خاردار یا تِنْگِس، گونه‌ای بادام که تنها در زاگرس جنوبی در ایران می‌روید.
- بادام گنوئی - یا ارچن، گونه‌ای از بادام که منحصر به استان‌های جنوبی و جنوب‌شرقی ایران است.
- بادام شرقی - گونه‌ای از بادام وحشی که بومی غرب ایران و شمال عراق است.
بادام تلخ
بادام تلخ نیز مانند دانه‌های هلو، زردآلو، آلو، سیب، به و گیلاس از آمیگدالین تشکیل یافته‌است که می‌تواند در بدن تبدیل به سیانید شود. در تمام دنیا دو نوع بادام وجود دارد: بادام شیرین و بادام تلخ. بادام تلخ باید به منظور از بین رفتن مواد شیمیایی سمی موجود در آن حرارت داده شود یا پاستوریزه شود. بادام سرشار از پروتئین، ویتامین E، کلسیم، منیزیم، پتاسیم و آهن است که برای بدن مفید میباشد؛ اما مصرف بادام تلخ به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
ارزش غذایی
| تولیدبادام باپوست در سال ۲۰۱۷ | |
|---|---|
| کشور | tonnes |
 ایالات متحده آمریکا |
۱٬۰۲۹٬۶۵۵
|
 اسپانیا |
۲۵۵٬۵۰۳
|
 مراکش |
۱۱۶٬۹۲۳
|
 ایران |
۱۱۱٬۸۴۵
|
 ترکیه |
۹۰٬۰۰۰
|
 ایتالیا |
۷۹٬۵۹۹
|
|
جهان
|
۲٬۲۳۹٬۶۹۷
|
| Source: FAOSTAT of the United Nations[۱۳] | |
 |
|
| مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس) | |
| انرژی | ۲٬۴۰۸ کیلوژول (۵۷۶ کیلوکالری) |
| کربوهیدرات‌ها | ۲۱٫۶۹ g |
| نشاسته | ۰٫۷۴ g |
| قندها | ۳٫۸۹ g |
| لاکتوز | ۰٫۰۰ g |
| فیبر | ۱۲٫۲ g |
| چربی | ۴۹٫۴۲ g |
| چربی اشباع | ۳٫۷۳۱ g |
| چربی تک‌اشباع‌نشده | ۳۰٫۸۸۹ g |
| چربی چنداشباع‌نشده | ۱۲٫۰۷۰ g |
| پروتئین | ۲۱٫۲۲ g |
| تریپتوفان | ۰٫۲۱۴ g |
| ترونین | ۰٫۵۹۸ g |
| ایزولئوسین | ۰٫۷۰۲ g |
| لئوسین | ۱٫۴۸۸ g |
| لیسین | ۰٫۵۸۰ g |
| متیونین | ۰٫۱۵۱ g |
| سیستین | ۰٫۱۸۹ g |
| پنیلالانین | ۱٫۱۲۰ g |
| تیروزین | ۰٫۴۵۲ g |
| والین | ۰٫۸۱۷ g |
| آرژینین | ۲٫۴۴۶ g |
| هیستیدین | ۰٫۵۵۷ g |
| آلانین | ۱٫۰۲۷ g |
| اسپارتیک اسید | ۲٫۹۱۱ g |
| گلوتامیک اسید | ۶٫۸۱۰ g |
| گلیسین | ۱٫۴۶۹ g |
| پرولین | ۱٫۰۳۲ g |
| سرین | ۰٫۹۴۸ g |
| آب | ۴٫۷۰ g |
| ویتامین آ | ۱ IU |
| - بتاکاروتن | ۱ میکروگرم (۰٪) |
| - لوتئین و زآکسانتین | ۱ μg |
| ویتامین ب۱ (تیامین) | ۰٫۲۱۱ میلی‌گرم (۱۶٪) |
| ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) | ۱٫۰۱۴ میلی‌گرم (۶۸٪) |
| ویتامین ب۳ (نیاسین) | ۳٫۳۸۵ میلی‌گرم (۲۳٪) |
| پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) | ۰٫۴۶۹ میلی‌گرم (۹٪) |
| ویتامین ب۶ | ۰٫۱۴۳ میلی‌گرم (۱۱٪) |
| اسید فولیک (ویتامین ب۹) | ۵۰ میکروگرم (۱۳٪) |
| ویتامین E | ۲۶٫۲ میلی‌گرم (۱۷۵٪) |
| ویتامین K | ۰٫۰ میکروگرم (۰٪) |
| کلسیم | ۲۶۴ میلی‌گرم (۲۶٪) |
| آهن | ۳٫۷۲ میلی‌گرم (۳۰٪) |
| منیزیم | ۲۶۸ میلی‌گرم (۷۲٪) |
| منگنز | ۲٫۲۸۵ میلی‌گرم (۱۱۴٪) |
| فسفر | ۴۸۴ میلی‌گرم (۶۹٪) |
| پتاسیم | ۷۰۵ میلی‌گرم (۱۵٪) |
| سدیم | ۱ میلی‌گرم (۰٪) |
| روی | ۳٫۰۸ میلی‌گرم (۳۱٪) |
|
Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا |
|
