گواوا
-
گوآوا یا اَمرود،[۱] اَرمود،[۲] (نام علمی Psidium guajava) نوعی گیاه گرمسیری با درختچه‌ای همیشه‌سبز از خانواده میرتاسه است که برگ‌های دربرابر هم دراز و بیضی شکل دارد. این درختچه بومی آمریکای جنوبی و آمریکای مرکزی، پرو، برزیل و مکزیک است. گواوا درختچه‌ای همیشه سبز است و برگ‌های آن بدون کرک یا پوشیده از کرک است و گل‌های آن خوشبو است. پوست تنه گواوا سبز یا قهوه‌ای متمایل به قرمز است. دارای ریشه‌های سطحی است ریشه می‌تواند به گونه عمقی و پرپشت گسترش پیدا کند. گل‌های آن سفید و خوشبو هستند و در بهمن و اسفند به گل می‌نشیند. میوه آن چیزی همانند به زیتون یا انار کوچک است. چرا که در بالای میوه تاجی از کاسبرگ‌ها قرار دارد. میوه آن گوشتدار است. دانه‌های آن مانند دانه‌های انگور در گوشت قرار دارد. رنگ میوه قرمز یا زرد است. میوه آن شیرین است و آن را خام یا پخته به شکل مربا و ژله می‌خورند.
در مناطق جنوب ایران، به این میوه زیتون محلی نیز می‌گویند.
محتویات
- ۱ گیاهشناسی
- ۲ زادگاه و رویشگاه‌ها
- ۳ گواوا در ایران
- ۴ ترکیب‌های شیمیایی
- ۵ کاربردهای دارویی
- ۶ دیگر کاربردها
- ۷ ارزش غذایی
- ۸ خواص گواواه
- ۹ بازگشتار
- ۱۰ ارزش غذایی
گیاهشناسی
شکوفه گواواگیاه گواوا از خانوادهٔ میرتاسه و جنس پسیدیوم (Psidium) میباشد. جنس پسیدیوم دارای ۱۵۰ گونه‌است، ولی اغلب خودرو هستند و دارای میوهٔ قابل بهره‌گیری نمی‌باشند، تنها شمار کمی از آن‌ها اصلاح شده و دارای فراورده مرغوب هستند. پاره‌ای از گونه‌های به شکل پایه برای پیوند کردن گونه‌های مرغوب و دو رگ‌گیری بکار گرفته می‌شوند. میوه از دید گیاهشناسی یک هسته چند دانه‌است که اندازهٔ قطر آن از دو نیم تا ۱۰ سانتیمتر متغیر و به شکل‌های گرد، بیضوی، مستطیلی، یا گلابی مانند میباشد. رنگ پوست میوه زمانی که رسیده باشد، زرد ولی رنگ گوشت میوه می‌شود صورتی، کرم، سفید یا زرد بوده و بافت میوه هموار یا موجدار باشد. میوه گوشتی و ضخامت آن متفاوت است. دانه‌ها در درون گوشت پراکنده‌اند. در گونه‌های مختلف میوه‌هایی با اسید کم، میوه‌های شیرین و خوشمزه، میوه‌های بی‌مزه و بدون مزه، میوه‌های با میزان قند و اسیدیتهٔ کم یا اسیدیتهٔ بسیار هست.
زادگاه و رویشگاه‌ها
این گیاه بومی مناطق گرمسیری آمریکا است. زادگاه اصلی این گیاه برزیل بوده ولی در زمان نامعلومی وارد کلمبیا شده‌است. اسپانیایی‌ها گواوا را به فیلیپین و پرتغال برده‌اند که از پرتغال هم به هندوستان وارد شده و به سرعت گسترش یافته‌است، زیرا دانه فراوان و رویش بسیار خوبی دارد. گواوا در بلندی ۱۵۰۰متری از سطح دریا در سیلان کشت شده‌است. کشورهای بزرگ از دید سطح زیر کشت گواوا بر این پایه‌اند: کشورهای جنوبی آسیا، هاوایی، ایسلند، کوبا و هندوستان.
گواوا در ایران
گواوا سال‌ها قبل به ایران وارد شد و به گونه پرورشی در شمال و بیشتر جنوب ایران در دو استان هرمزگان و خانه ابود احمدی معروف به عبدالله ترانسپورت و سیستان و بلوچستان کاشته شده که با نام زیتون محلی نیز شناخته می‌شود. شهرستانهای بندرعباس، میناب، رودان، سیاهو، چابهار، سرباز، نیکشهر از بسترهای تولید محدود گواوا در ایران است.
ترکیب‌های شیمیایی
میوه گواوامیوه گیاه گواوا دارای ترپنوئیدها، پکتین، روغن فرار و تانن است. در ۱۰۰ گرم از این میوه، ۸۲ درصد آب، ۷/۰ درصد پروتئین، ۶/۰ درصد چربی، ۱۱ درصد هیدرات کربن، کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، گونه‌های ویتامین‌های آ، ب، ایبوفلاوین و ویتامین ث هست.
کاربردهای دارویی
میوه گواوااز همه قسمت‌های این گیاه همانند میوه‌های جوان و نارس آن برای داروی ضد اسهال بهره‌گیری می‌شود. جوشانده پوست خشک درختچه برای درمان درد معده بکار برده می‌شود. همچنین برای رفع ناراحتی‌های پوست، همانند جرب و زخم‌ها کاربرد دارد. از برگ‌های گیاه به شکل آنتی‌بیوتیک در برابر استافیلوکوک‌ها بهره‌گیری می‌شود. بومیان در محل‌هایی که این گیاه می‌روید، از برگ‌های جویده شده آن که با دندان‌ها له شده و آغشته به بزاق شده باشد برای قطع خون‌ریزی زخم‌ها بهره‌گیری می‌کنند. از برگ این درخت درست همانند برگ چای بهره‌گیری می‌شود و آب فشرده میوه آن برای دیابت سودمند است. جوشانده برگ و پوست آن به شکل قاعده‌آور بهره‌گیری می‌شود و برای خانم‌ها پس از زایمان سودمند است. میوه رسیده و خشک شده آن برای درمان اسهال خونی مصرف می‌شود. میوه آن نرم‌کننده سینه بوده و برای عفونت‌های حاد گلو به نام گونه‌ای آرام‌کننده بهره‌گیری می‌شود.
دیگر کاربردها
گواوای لیموییمیوهٔ گواوا در حالتی که رسیده باشد، بسیار خوشمزه و خوش طعم‌است. مزه میوه ترش و شیرین (ملس) و عطر مطبوعی دارد. از پوست میوهٔ گواوا جهت تهیهٔ سالاد و دسر بهره‌گیری می‌نمایند. مصرف میوه در مراکز تولید به گونه تازه خوری بوده، ولی در تهیهٔ ژله، مارمالاد، کنسرو، و پاره‌ای از مشروبات غیرالکلی هم کاربرد دارد. از گواوا همچنین می‌توان کرهٔ گیاهی و دوشاب تهیه کرد. از برگ گواوا در صنایع رنگ و تانن سازی به کار برده می‌شود. گواوا در زیادکردن میزان ویتامین C ژله و مارمالاد و فراورده‌های دیگر میوه‌ها هم بکار گرفته شده دارد. ارزش اقتصادی این میوه در تهیهٔ مواد نخستین ی ژله، مارمالاد، پورهٔ گواوا است.
ارزش غذایی
خواص گواواه
* میوه گواوا قابض است.
* در چین و فیلیپین از جوشانده برگ و پوست و ساقه به عنوان ضداسهال استفاده می‌شود.
* از جوشانده برگ آن برای درمان درد معده استفاده می‌شود.
* شستشو با جوشانده آن برای رفع ناراحتی پوستی، جرب و زخم به کار می‌رود.
* جوشانده برگ و پوست آن قاعده‌آور است.
* میوه آن برای دیابت مفید است.
* میوه آن نرم‌کننده سینه است.
* میوه آن تقویت‌کننده و حاوی ویتامین B است.
* گواوا منبع غنی ویتامینC و پکتین و دارای مقادیر مناسبی از کلسیم و فسفر بوده و همچنین بذر آن غنی از آهن است.
* سیستم گوارشی را تقویت و ضدعفونی می‌کند.
* استفاده موضعی از آن، زخم را درمان می‌کند.
* باعث لخته شدن خون در هنگام خون‌ریزی می‌شود.
* با از بین بردن رشد میکروبی و دفع خلط، اسهال خونی را برطرف می‌کند.
* به بدن کمک می‌کند تا با رادیکال‌های آزاد مقابله کند و مانع از بروز بیماری‌های مربوط به سن مانند آلزایمر، آب مروارید و آرتریت روماتوئید می‌شود.
* منبع عالی فیبر است، بنابراین به رفع یبوست کمک می‌کند.
* با داشتن میزان بالای فیبر، برای افرادی که قصد کاهش وزن دارند مفید است.
* ظاهر پوست را بهبود می‌بخشد و از بروز ناراحتی‌های پوستی پیشگیری می‌کند.
* آب میوه آن تسکین‌دهنده سرماخوردگی و سرفه است.
* فیبر موجود در آن، فشارخون و کلسترول را کنترل می‌کند و در نتیجه برای قلب مفید است.
* لیکوپن موجود در آن، خطر بروز سرطان را کاهش می‌دهد.
* جویدن برگ آن، دندان‌درد را تسکین می‌دهد.
* دم کرده آن، برطرف‌کننده سرفه و گلو درد است.
* غرغره با دم کرده گوآوا، از ورم لثه و زخم دهان می‌کاهد.
* سرشار از آنتی‌اکسیدان است.
* باعث بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده توسط رادیکال‌های آزاد می‌شود. در نتیجه روند پیری را کند می‌کند.
* منبع عالی آهن است و کم خونی را درمان می‌کند.
* اضطراب و استرس را کاهش می‌دهد.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
درصد ارزش روزانه محتویات مغذی غذاهای رایج (خام و نپخته) در هر صد گرم
پروتئین ویتامین‌ها کانی‌ها (مواد معدنی) درصد کاهش ارزش بر اثر پختن : حداکثر کاهش درصدی ارزش‌های غذایی به دلیل جوشیدن بدون در نظر گرفتن گروه گیاه‌خواری حاوی شیر و تخم مرغ (ovo-lacto-vegetables group).
ارزش غذایی
Guavas, common مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس) انرژی ۲۸۵ کیلوژول (۶۸ کیلوکالری) کربوهیدرات‌ها ۱۴٫۳۲ g قندها ۸٫۹۲ g فیبر ۵٫۴ g چربی ۰٫۹۵ g پروتئین ۲٫۵۵ g ویتامین آی معادل ۳۱ میکروگرم (۳٪) - بتاکاروتن ۳۷۴ میکروگرم (۳٪) ویتامین ب۱ (تیامین) ۰٫۰۶۷ میلی‌گرم (۵٪) ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) ۰٫۰۴ میلی‌گرم (۳٪) ویتامین ب۳ (نیاسین) ۱٫۰۸۴ میلی‌گرم (۷٪) پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) ۰٫۴۵۱ میلی‌گرم (۹٪) ویتامین ب۶ ۰٫۱۱ میلی‌گرم (۸٪) اسید فولیک (ویتامین ب۹) ۴۹ میکروگرم (۱۲٪) ویتامین C ۲۲۸٫۳ میلی‌گرم (۳۸۱٪) ویتامین K ۲٫۲ میکروگرم (۲٪) کلسیم ۱۸ میلی‌گرم (۲٪) آهن ۰٫۲۶ میلی‌گرم (۲٪) منیزیم ۲۲ میلی‌گرم (۶٪) منگنز ۰٫۱۵ میلی‌گرم (۸٪) فسفر ۴۰ میلی‌گرم (۶٪) پتاسیم ۴۱۷ میلی‌گرم (۹٪) سدیم ۲ میلی‌گرم (۰٪) روی ۰٫۲۳ میلی‌گرم (۲٪) لیکوپن ۵۲۰۴ µg Link to USDA Database entry
درصدها نسبی‌اند
منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا
