آویشن
آویشن[۲] یا آزربه (نام علمی: Thymes) سرده‌ای از تیره نعناعیان است. آویشن حدود ۳۵۰ گونه دارد. در ایران ۱۴ گونه گیاه معطر و چند ساله دارد.[۳] این سرده به مرزنگوش بسیار نزدیک است.
محتویات
- ۱ کاربرد
- ۲ گونه‌ها
- ۳ آویشن در ایران
- ۴ پانویس
- ۵ منابع
کاربرد
در تحقیقی دربارهٔ اثرات گیاهان درمنه، اسطوخودوس و آویشن شیرازی بر روی باکتری‌های Pseudomonas aeruginosa، Staphylococcus aureus و Klebsiella pneumoniae که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، مشاهده شده‌است که هر ۳ اسانس دارای اثر مهارکننده بر روی باکتری‌های بیماری‌زا هستند؛ اما اسانس گیاه آویشن شیرازی دارای اثر بهتری در مهار باکتری‌ها نسبت به اسانس گیاهان دیگر داراست.[۴]
همچنین از آویشن در صنایع غذایی (پیتزا، پاستا، ماهی، پنیر، لیکور، ذرت مکزیکی و…)، دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده می‌شود.
گونه‌ها
آویشنیان حدود ۳۵۰ گونه دارد، از جمله:
- آویشن اوراسیایی Thymus pannonicus
- آویشن پشمی Thymus pseudolanuginosus
- آویشن خزنده Thymus praecox
- آویشن زیره‌ای Thymus herba-barona
- آویشن لیمویی Thymus pulegioides
- آویشن معمولی Thymus vulgaris
- آویشن مورودر Thymus moroderi
- سوسنبر Thymus capitatus
- ثومون Thymus serpyllum
آویشن در ایران
در زبان کردی کرمانشاهی به «آویشن»، «جعتری» و در سایر مناطق کردنشین به آن «آنخ» یا «اَزوِه» یا «هه زوه» گفته می‌شود و در زبان ترکی به «کهلیک اوتو» و در زبان لری به خصوص در مناطق بختیاری به این گیاه «اوشوم» و (اِزبوئه) گفته می‌شود. در زبان مردم رودبار استان گیلان به آن، «پلنگ مشک» می‌گویند و طعم دهنده اصلی غذایی به نام شامی رودباری است. یکی از گونه‌های این گیاه که در مناطق کوهستانی شمال خراسان به وفور یافت می‌شود به زبان کرمانجی «آنخ» نام دارد.
گونه‌های مختلفی از آویشنیان در کوهستان‌های ایران می‌روید. در کتب طب سنتی فارسی با نام «حاشا»، «اوشن» و «صعتر الحمیر» نام برده شده‌است. در مناطق مختلف ایران گونه‌های مختلف ایران گونه‌های مختلف با اسامی محلی متفاوتی شناخته می‌شود از جمله در همدان «آزربه»، در اطراف تهران «آویشن یا آویشم»، در طالقان «زروه»، در زبان کردی به آن «جعتری»، «آنوخ» یا «اَزوِه» می‌گویند، و در مناطق ترک‌نشین «کهلیک اوتی» یا «کاکله اوتی»، و در سایر مناطق «صعتر»، «زعتر»، «اوشن»، «اشمه کوهی»، «سی سنبر» و «سوسنبر» نامیده می‌شود.[۵]
در شهرستان اقلید با نام آویشن شیرازی (Zataria multiflora) می‌روید.[نیازمند منبع] در آذربایجان غربی بخصوص مناطق کوهستانی نقده رویش قابل توجهی دارد. در زبان ترکی به آن کهلیک اوتو (کهلیک = کبک و اوت = گیاه) می‌گویند. برخی آن را به دلیل تشابه اسمی با کاکوتی اشتباه می‌کنند. در حالی که کهلیک اوتو (آویشن)، علی‌رغم تشابه اسمی با کاکوتی از آن متفاوت است. در همدان به آن اَزبویه و در کوخرد و همچنین فارغانات هرمزگان به آن اَوشُه درمناطق از کوه تشگرد فارغانات اوشه استکو می‌گویند. در چهارمحال و بختیاری به خصوص در کوهپایه‌های کلار و ناغان (اُورشُم) می‌روید. در جلگه دشتهای میانی استان بوشهر نیز می‌روید و در لریدشتی بوشهری به آن اُوشِوم می‌گویند، این گیاه در نواحی کوهستانی استان سیستان و بلوچستان هم می‌روید و در زبان محلی به آن «ازگند» می‌گویند. ازبوئه اشتباهاً با آویشن اشتباه گرفته می‌شود و نام فارسی آن زوفا میباشد.
