زیتون

زیتون (به انگلیسی: Olive) و با (نام علمی: Olea europaea) شامل تقریباً ۲۰ گونه درختان کوچک از خانواده زیتونیان بوده و در جهان کهن از حوزه دریای مدیترانه، شمال آفریقا، جنوب شرقی آسیا، شمال تا جنوب چین، اسکاتلند و شرق استرالیا پراکندگی گسترده‌ای داشته‌اند. آن‌ها همیشه سبز بوده و دارای برگ‌هایی کوچک و یک‌پارچه هستند که روبروی هم قرار گرفته‌اند. میوه این گیاه یک شفت است.

محتویات

• ۱ پیشینه
  • ۱.۱ زیتون در یونان باستان
  • ۱.۲ زیتون به عنوان نماد
• ۲ کشت زیتون در ایران
  • ۲.۱ درخت زیتون در رودبار
• ۳ کشورهای عمده تولیدکننده زیتون
• ۴ گونه‌ها
  • ۴.۱ گونه‌های دیگر
• ۵ خصوصیات
• ۶ اقلیم و خاک مناسب
• ۷ نگهداری و تکثیر
• ۸ محصولات
  • ۸.۱ روغن زیتون
    • ۸.۱.۱ انواع کیفیت روغن زیتون
  • ۸.۲ زیتون پرورده
• ۹ سودمندی‌های زیتون و روغن آن
  • ۹.۱ تأثیر روغن زیتون در بهبود جریان خون
• ۱۰ زیان‌ها
• ۱۱ ارزش غذایی
• ۱۲ منابع

پیشینه

نمایی از کوه زیتون در اورشلیم از نمادهای مذهبی یهودیان و مسیحیان.

تخمین دقیق زمانی که زیتون از حالت وحشی خارج شد، تحت کنترل کشاورزان درآمد و به صورت میوهٔ باغی مورد استفاده قرار گرفت، ممکن نیست. اشارات فراوانی که در انجیل دربارهٔ این گیاه و تولید آن وجود دارد و فراوانی ضمنی آن در سرزمین کنعان و منطقه‌ای در سوریه، که همیشه زیتون برای اقتصاد ساکنین آن مهم بوده‌است، موجب این نتیجه‌گیری می‌شود که سوریه محل تولد زیتون پرورش یافته‌است. احتمالاً در آغاز، یک گونه اصلاح شده به دست تعدادی از فرقه کوچک سامی افتاد و به تدریج در قبایل اطراف نیز گسترش یافت و با حداقل تلاش به میزان بسیار زیادی پرورش یافت؛ این ماده روغنی در آب و هوای خشک شرق، ماده‌ای بسیار حیاتی برای سلامتی به‌شمار می‌رفت و میوه این درخت در آن دوران ابتدایی در بین جنگجویان بربری نمادی از صلح و حسن نیت بود. دورانی بعد و هم‌زمان با توسعه سازمان‌های دریایی این روغن به‌عنوان یکی از اقلام تجاری به کشورهای آسیای صغیر و مناطق دریایی انتقال یافت و بی‌تردید گیاه زیتون نیز در پی آن گسترش یافت.

زیتون در یونان باستان

در دنیای هومر همان‌گونه که در ایلیاد مشخص است، روغن زیتون فقط به‌عنوان یک ماده برای ثروتمندان – محصول خارجی – شناخته شده و بیشتر به سبب ارزش آن برای آرایش پهلوانان مورد توجه بوده‌است؛ جنگجویان بعد از استحمام به خودشان روغن زیتون می‌زدند و بدن پاتروکلوس هم عیناً با روغن زیتون پوشیده می‌شد. اما نه اشاره‌ای به کشت این گیاه شده و نه بر روی تاکستانی که روی سپر آشیل نقش شده، وجود دارد. اما اگرچه در ایلیاد هیچ اشاره‌ای به کشت زیتون نشده، وجود آن در باغ السینوس و دیگر کنایه‌های آشنا، نشان‌دهنده این حقیقت است که زیتون در زمان نگارش ادیسه شناخته شده‌است.

هر زمان به معرفی این گیاه می‌رسیم تمامی روایات به تپه‌های آهکی آتیکا به‌عنوان اولین مکان کشت آن در شبه جزیره یونانی اشاره دارد. زمانی که پوسایدون (خدای دریا) و آتنا (الهه عقل و زیبایی) برای شهر آینده رقابت می‌کردند، به خواست الهه یک زیتون از صخره‌های لم‌یزرع پدیدار شد (نگهبان هنرهایی که بر آن وضعیت رو به افزایش تأثیر جاودانی گذاشت). این‌که این افسانه ارتباطی با اولین کشت زیتون در یونان دارد، با توجه به داستان جالبی که توسط هرودوت در مورد اهالی اپیداروس نقل شده قطعی به نظر می‌رسد. آن‌ها به علت از دست دادن محصول‌شان مجبور به مشورت با (پیشگوی معبد دلفی) شدند و مقرر شد تا مجسمه‌های دامیا و هورای (هردو از نمادهای حاصلخیزی) را از چوب باغ‌های زیتون بتراشند. سپس تنها در اختیار مردم آتن قرار گیرد. آتنی‌ها به درخواست مردم اپیداروس درختی را به آن‌ها اعطا کردند مشروط به آنکه هر سال برای آتنا الهه عقل و زیبایی (نگهبان آن) قربانی کنند؛ بنابراین آن‌ها دستور پیشگو را اطاعت کرده و سرزمین‌شان دوباره حاصل‌خیز شد.

درخت زیتون، نمایی از شاخه، برگ‌ها و میوه.

درخت مقدس الهه مدت طولانی در آکروپلیس قرار داشت و اگرچه در حمله ایرانیان نابود شد، دوباره از ریشه جوانه زد (گفته می‌شود بعضی مکنده‌های این ریشه، درختان زیتون باغ محل تحصیل افلاطون را به وجود آورده‌اند که پس از گذشت سال‌ها هنوز بسیار قابل احترام هستند).

در زمان سولن حقوق‌دان یونانی، زیتون به قدری گسترده شده بود که او وضع قوانینی را برای کشت منظم این درخت در آتیکا ضروری دانست. این منطقه‌ای بود که احتمال زیتون از آن‌جا به تدریج در تمام نواحی هم‌پیمان با یونان و کشورهای انشعابی از آن انتشار یافت. در ساحل آسیای صغیر که در آن‌جا مقدار فراوانی از این درخت در زمان تاله‌ها وجود داشت، این درخت ممکن است در سال‌هایی پیش‌تر از آن توسط کشتی‌های فینیقی آورده شده باشد. برخی از جزایر دریای اژه نیز ممکن است آن را از همین منبع به دست آورده باشند؛ زیتون جزیره رودز و جزیره کرت نیز شاید ریشه‌ای مانند این‌ها داشته باشند. اگر از لقب اسکیلس استفاده کنیم، جزیره ساموس باید سال‌ها زیادی قبل از جنگ‌های ایران دارای درختان زیتون میوه‌دار بوده باشند.

زیتون جایگزین مناسبی برای چربی‌های حیوانی و کره مصرفی مردم نواحی شمال شد و در بین ملل جنوب نیز همین‌طور. در بین یونانیان روغن زیتون به‌عنوان یک ماده غذایی مهم و نیز برای کاربردهای خارجی اهمیت زیادی داشت. رومیان بیشتر از آن در آشپزی و غذا استفاده می‌کردند و به‌عنوان ماده‌ای ضروری برای آرایش پرارزش بود و در روزهای پرشکوه امپراتوری بعدی این به صورت یک اصل درآمد که زندگی طولانی و خوش به دو مایع بستگی دارد: با شراب و بدون روغن.

طراحی قرن نوزدهم میلادی

پلینی به صورت مبهمی پانزده گونه زیتون کشت شده در دوران خودش را توصیف می‌کند که با ارزش‌ترین آن‌ها لینکیان نامیده می‌شد و روغن به دست آمده از آن در ونافروم در ناحیه کامپانیای ایتالیا عالی‌ترین نوع شناخته شده برای خبرگان رومی بود؛ تولید شده در ایستریا و بائتیکا در شبه جزیره ایتالیا به‌عنوان رده دوم مورد توجه قرار داشت.

خوراک‌شناس امپراتور با خواباندن زیتون خام در آب نمک به‌عنوان تحریک‌کننده اشتها به این میوه ارزش بیشتری بخشید که کمتر از انواع جدید آن نبودند و ترشی زیتون با حفظ خصوصیات طعم خود در انبارهای زیر خاک پمپئی یافت شده‌اند. آب تلخ زیتون یا پس مانده حاصل از آن در خلال روغن‌گیری (به نام آمورکا) و برگ‌های گس آن دارای خواص بسیاری هستند که نویسندگان دوران بسیار دور به آن‌ها اشاره کرده‌اند. پزشکان رومی از روغن زیتون تلخ وحشی در پزشکی استفاده می‌کردند ولی کاربرد آن به‌عنوان غذا یا در آشپزی مشخص نیست.

در عصر حاضر این میوه گستردگی فراوانی در جهان پیدا کرده‌است و اگر چه ناحیه مدیترانه که خاستگاه آن است هم‌چنان تولیدکننده عمده زیتون است، این درخت اکنون در نواحی بسیار زیادی که برای توزیع‌کنندگان اولیه آن ناشناخته است، با موفقیت کشت می‌شود. یک درخت زیتون که با دیوارهای آجری بلند محافظت می‌شود در باغ فیزیک چلسی لندن نگهداری می‌شود. زیتون مدت زمان کمی پس از کشف قاره آمریکا توسط ساکنین اسپانیایی به آن‌جا انتقال یافت.

تاج زیتون از نمادهای بازی‌های باستانی المپیک.

این گیاه در شیلی به فراوانی سرزمین اصلی زیتون کشت می‌شود (گاهی اوقات تنه درخت قطور می‌شود) درحالی که روغن به دست آمده از میوه آن کیفیتی متوسط دارد. بعد از آن، زیتون وارد کشور پرو شد اما به موفقی شیلی نبوده‌است. در قرن ۱۷ (مبلغان مذهبی یسوعی) آن را به مکزیک بردند و توسط همین نمایندگان در کالیفرنیا کاشته شد که در آن‌جا بر اثر مدیریت بی‌دقت فاتحان انگلوساکسون کشت آن متوقف شد. در ایالات جنوب شرقی نیز به کشت آن مبادرت شده مخصوصاً در کارولینای جنوبی، فلوریدا و می‌سی‌سی‌پی. این گیاه درون بسیاری از کشورهای نیم‌کره شرقی کشت شده که به علت نوع کشت در قدیم ناسازگار محسوب می‌شده‌است. در ایران و ارمنستان آن را در دوران نسبتاً اولیه تاریخ می‌شناختند و در حال حاضر باغ‌های زیتون بسیار زیادی در مصر علیا نیز وجود دارد. درخت زیتون به کشاورزی چین نیز معرفی شده‌است و یکی از منابع مهم افزوده شده برای کشاورزان استرالیایی است. کوینزلند دارای آب و هوایی بسیار مطلوب برای زیتون است. در جنوب استرالیا نزدیک آدلاید شدیداً رشد می‌کند و احتمالاً مناطق ساحلی فراوانی در این قاره جزیره‌ای وسیع وجود دارد که امکان پرورش این گیاه در آن‌ها نیست. هم‌چنین زیتون با موفقیت در برخی قسمت‌های جزایر مهاجرنشین معرفی شده‌است.

زیتون به عنوان نماد

پرچم سازمان ملل متحد.

در گذشته زیتون نه تنها نشانی از صلح بلکه نمایان‌گر ثروت و وفور کشور بود؛ حمل شاخه‌های آن در جشن‌های بزرگ یونان، افشاندن زیتون وحشی برای قهرمانان المپیک، تاج زیتون فاتحان رومی در مراسم استقبال، و مواردی که سواره‌نظام‌ها در بازدیدهای امپراتوری همانند هدیه‌های نمادین صلح بکار می‌بردند (دوران بربرها) که فقط با پیروزی حفظ می‌شدند.

تاج زیتون، شاخه‌ای از درخت زیتون است که بدور حلقه‌ای پیچیده شده و در بازی‌های باستانی المپیک یونان به قهرمان اعطا می‌شده‌است. در المپیک ۲۰۰۴ آتن سنت اهدای تاج زیتون تجدید شد و به همراه مدال طلا به قهرمانان اعطا شد.

شاخه زیتون در پرچم سازمان ملل متحد نیز به عنوان نماد صلح استفاده شده‌است.

کشت زیتون در ایران

درخت زیتون در رودبار

پیش از این تصور می‌شد کشت زیتون در رودبار قدمت ۸۰۰ ساله دارد اما تازه‌ترین کشفیات باستان‌شناسی در تپه باستانی کلورز بیانگر این است که کشت زیتون در این منطقه به بیش از دو هزار سال پیش بازمی‌گردد.^[۱] همچنین ناصرخسرو در سفرنامه خود از وجود زیتون در منجیل و رودبار سخن گفته‌است.

کشورهای عمده تولیدکننده زیتون

زیتون یکی از پرکشت‌ترین میوه‌های جهان است.^[۲] در سال ۲۰۱۱ مساحتی نزدیک به ۹٫۶ میلیون هکتار زیر کشت زیتون بوده‌است که این میزان تقریباً دوبرابر مساحت زیر کشت جهانی سیب، موز یا انبه بوده‌است. تنها نارگیل و نخل روغنی سطحی بالاتر از زیتون را به خود اختصاص داده‌اند.^[۳] از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۸ سطح زیر کشت زیتون سه برابر شده و از میزان ۲٫۶ میلیون هکتار به ۷٫۹۵ میلیون هکتار رسیده‌است. بر اساس سازمان جهانی غذا و کشاورزی، کشورهای مدیترانه ای بیشترین تولید این محصول یعنی نزدیک به ۹۵٪ تولید جهانی آن را به خود اختصاص داده‌اند.

کشورهای اصلی تولیدکننده زیتون در سال ۲۰۱۱^[۴]

دیگر کشورهای دارای تولید معنادار زیتون به ترتیب عبارتند از لبنان، اسرائیل، آلبانی، آمریکا، شیلی، ایران، کرواسی و فرانسه.

گونه‌ها

معروف‌ترین گونه شناخته شده این گیاه زیتون اروپایی نام دارد که از دوران باستان برای تهیه روغن زیتون و نیز برای خوردن خود میوه آن کاربرد داشته‌است (که در حالت طبیعی تلخ است و باید در معرض تخمیر طبیعی قرار گیرد یا به منظور قابل خوردن شدن، آن را در آب نمک بخوابانند).

زیتون وحشی به شکل درخت کوچک یا بوته‌هایی با رشد هرزه و تیغ‌دار است که دارای برگ‌هایی دوک مانند و تیز، رنگ سبز مایل به خاکستری در قسمت بالا است. زیتون وحشی جوان در قسمت پایین سفید رنگ و دارای پولک‌هایی مایل به سفید است. گل‌های سفید کوچکی دارد که کاسه و جام گل‌ها دارای چهار درز کاسه گل، دو پرچم و کلاله شکافته‌است. این گل‌ها به تدریج به شکل خوشه‌هایی که از کنار برگ‌ها ظاهر می‌شوند و بر روی چوب‌های سال‌های آخر می‌روید. شفت (میوه) در گیاه وحشی، کوچک و دارای غلافی گوشت‌دار است. این غلاف که تعیین‌کننده ارزش اقتصادی میوه است، در نوع وحشی نسبتاً نازک است. انواع کشت شده خصوصیات متفاوتی دارند اما فشرده‌تر، حاصلخیزتر و بیخار است.

از دیدگاه پرورش‌دهندگان مدرن، تنوع زیتون‌های شناخته شده بسیار زیاد است. فقط در ایتالیا حداقل ۳۰۰ گونه وجود دارد اما تعداد کمی از آن‌ها تا حد مناسبی رشد می‌کنند. گونه‌های اصلی ایتالیا Leccino , Frantoio و Carolea هستند. هیچ‌کدام از آن‌ها را نمی‌توان با توصیفات باستانی همانند دانست. اگرچه بعید نیست بعضی از گونه‌های نازک‌برگ، که بیش از همه مورد توجه هستند، از تبار Licinian معروف باشند. درختان پهن‌برگ اسپانیا میوه‌های درشت می‌دهند اما غلاف آن‌ها طعمی نسبتاً تلخ‌تر دارد و کیفیت روغن آن‌ها نامرغوب‌تر است. این زیتون‌های اسپانیایی هستند که معمولاً پس از سوراخ سوراخ شدن و پر شدن، پرورده شده و پس از خواباندن در آب نمک تازه خوردنی می‌شوند (با فلفل ترشی، پیاز ترشی یا سایر چاشنیها).

گونه‌های دیگر

رده زیتونیان شامل گونه‌های دیگر بااهمیت اقتصادی هستند. Olearia paniculata درخت بزرگ‌تری است در جنگل‌های کوئینزلند که ارتفاع آن به ۱۵ یا ۱۸ متر می‌رسد (۵۰ یا ۶۰ فوت) که از چوب آن الوارهایی سخت و محکم می‌سازند. هنوز چوب سخت Olea laurifolia در استان ناتال آفریقای جنوبی، چوب آهن سیاه مناطق مهاجرنشین است.

خصوصیات

درختان زیتون حتی زمانی که هرس نشده‌اند رشد آزادانه‌ای دارند و دارای رشد بسیار آهسته‌ای هستند. اما هنگامی که امکان رشد طبیعی را در طول چند سال پیدا می‌کنند، گاهی قطر تنه آن‌ها به میزان چشمگیری افزایش می‌یابد. دوکاندول محیطی بیش از ۱۰ متر (۳۳ پا) را به ثبت رسانده که احتمال می‌رود عمر آن به چند قرن برسد. قدمت بعضی از درختان زیتون ایتالیا را به اولین سال‌های امپراتوری یا حتی روزهای جمهوری روم نسبت می‌دهند؛ اما همیشه سن چنین درختان باستانی در زمان رشد مورد تردید قرار می‌گیرد و شناسایی آن‌ها با توصیفات قدیمی هنوز دشوارتر است. درختان تحت پرورش به ندرت به ارتفاع بیش از ۱۵ متر می‌رسند (۵۰ فوت) و معمولاً در فرانسه و ایتالیا به وسیله هرس کردن‌های زیاد به ابعادی بسیار محدودتر منحصر می‌شوند. چوب آن که به رنگ زرد یا قهوه‌ای مایل به سبز روشن است اغلب با ته‌رنگ تیره‌تری رگه‌دار شده‌است و بسیار سخت و متراکم است. چوب آن برای قفسه‌سازان و خراطان تزئینی بسیار باارزش است. از چوب درخت زیتون زغال چوب نیز تهیه می‌شود.

اقلیم و خاک مناسب

منطقه بومی و مسلم آن در سوریه و قسمت‌های ساحلی آسیای میانه، فراوانی آن در یونان و مجمع الجزایر آن است. کنایات فراوانی که توسط شعرای قدیمی در مورد آن بکار رفته نشان می‌دهد که زیتون بومی این نواحی بوده‌است اما در نواحی دور افتاده از مشرق زمین زیتون کشت نشده و کم و بیش به شکل نوع ابتدایی خود بازگشته است. این مسئله نشان‌دهنده مزیتی ویژه برای خاک‌های آهکی و تمایل به نسیم دریایی است. درحالی که شکوه و جلال خاصی بر روی سراشیبی‌های آهکی و پرتگاه‌هایی که بیش‌تر سواحل شبه جزیره یونان و جزایر کنار آن را تشکیل می‌دهند، ایجاد شده‌است.

نگهداری و تکثیر

درخت زیتون از راه‌های مختلفی تکثیر می‌شود اما معمولاً روش قلمهزدن یا خوابانیدن شاخه ارجح است. این درخت در خاک‌های مساعد به آسانی درخت بید ریشه می‌کند و زمانی که قطع شود، مکنده‌ها را از ریشه جدا می‌کند. شاخه‌های مختلف این درخت را به اندازه‌های چند سانتی‌متری برش می‌دهند و به صورت نسبتاً عمیقی در زمین‌های کود داده شده می‌کارند. قطعات کوچک‌تر را گاهی اوقات به‌طور افقی داخل شیارهای کم‌عمقی قرار می‌دهند که اگر با چند سانتی‌متر خاک پوشیده شوند، به سرعت جوانه‌هایی شبه‌مکنده روی آن‌ها ظاهر می‌شود.

در یونان و جزایر آن پیوندزدن درختان اهلی با انواع وحشی عملی متداول است. در ایتالیا جوانه‌های جنینی، که برجستگی‌های کوچکی را روی شاخه به وجود می‌آورند، را به دقت جدا کرده و زیر خاک می‌کارند (که درآن‌جا می‌توانند رشد کنند). این جوانه‌های جنینی خیلی زود جوانه‌های قوی‌تری را تشکیل می‌دهند. بعضی اوقات شاخه‌های بزرگ‌تر را می‌برند و با این کار شاخه‌های جوانی به دست می‌آید. هم‌چنین گاهی مواقع زیتون از دانه رشد می‌کنند؛ برای این کار غلاف‌های روغنی را به منظور تسریع در رشد ابتدا در آب گرم یا در محلول‌های قلیایی خیس کرده و نرم می‌کنند.

در مشرق زمین کشاورزان به درختان زیتون توجه زیادی نمی‌کنند و شاخه‌ها بی آن‌که به وسیله چاقوهای هرس‌کاری کوتاه شوند، آزادانه رشد می‌کنند. با این همه در دوران خشکسالی طولانی و برای حفظ محصول باید آب لازم را تأمین کرد. این بی‌توجهی به کشت زیتون موجب می‌شود تا درختان در فواصل سه یا چهار سال محصول باردار بدهند؛ بنابراین اگرچه رشد وحشی از نظر ایجاد منظره زیبا مورد توجه است، این کار در زمین‌های مناسب و اقتصادی توصیه نمی‌شود. در نواحی مانند لانگیدوک و پروونس که در کشت این میوه دقت زیادی می‌شود، آن‌ها را در ردیف‌هایی با فواصل معین می‌کارند که این فاصله‌ها بر حسب گونه زیتون متفاوت است. درختان هرس شده و شاخه‌هایی که در سال گذشته دارای شکوفه بودند، حفظ می‌شوند و به منظور چیدن آسان میوه‌ها، نوک درخت را کوتاه نگه می‌دارند. هدف هرس کنندگان ایجاد شکلی گنبدی یا گرد برای درخت است.

گاهی اوقات فضای بین درختان را کود یا مواد نیتروژنی دیگری می‌ریزند. در فرانسه استفاده از کهنه‌های مندرس پشمی برای این کار مورد توجه قرار دارد. گاهی محصولات سالانه متنوعی در این ردیف‌ها کشت می‌شوند. در کالابریا حتی گندم را با این روش می‌کارند. اما درختانی که در طول سال فاقد برداشت دوباره هستند، برای این کار مناسب‌ترند. اخیراً گونه‌ای درخت کوتاه و پربار با میوه‌های سبز در مناطق خاصی مخصوصاً در آمریکا مورد توجه قرار گرفته که گفته می‌شود در این کشور یک محصول دو یا سه فصل بعد از کاشت تولید می‌شود. انواع معمولی قبل از گذشت پنج تا هفت سال از کاشتن قلمه‌ها، در زمین‌های زیتون برای پرورش‌دهندگان، سودمند نخواهند بود.

جدای خساراتی که بر اثر آب و هوا یا آفات آلی به زیتون وارد می‌شود، این میوه حتی در پرورش‌های بسیار دقیق هم در خطر است و درختان پرورش‌نیافته بزرگی که در ایتالیا و اسپانیا دیده می‌شوند، میزان درآمد خاصی را که موسسات برای پرورش‌دهندگان نسبت می‌دهند، حاصل نمی‌کنند. این درختان پیر اغلب محصول فراوان دارند اما به ندرت در دو سال متوالی این اتفاق می‌افتد و در بسیاری از موارد در ششمین یا هفتمین فصل می‌توان انتظار یک برداشت پربار را داشت.

زمانی که این میوه می‌رسد، پرورش‌دهندگان دقیق، آن را با دست چیده و برای انتقال به کارخانه درون پارچه یا سبدهایی می‌گذارند. اما در بسیاری از نواحی اسپانیا و یونان و به خصوص در آسیا، زیتون‌ها را با استفاده از اشیاء بلند یا با تکان دادن شاخه‌ها می‌چینند یا حتی اجازه می‌دهند تا آن‌ها به‌طور طبیعی روی زمین بیفتند تا وقتی که مالکان به راحتی اجازه جمع‌آوری آن‌ها را بدهند؛ بیشترین علت نامرغوبی روغن زیتون مربوط به بی‌دقتی مالکان درخت‌هاست. برداشت این محصول در جنوب اروپا در ماه‌های زمستان انجام شده و تا چند هفته ادامه می‌یابد؛ اما این زمان در هر کشور و نیز با هر فصل و نوع برداشت متفاوت می‌شود.

آفت Pseudomonas savastanoi که به شکل گرهی روی شاخه‌های زیتون رشد کرده‌است. این آفت علت باکتریایی دارد.

مقدار روغن موجود در زیتون بیشتر به نوع میوه بستگی دارد؛ معمولاً پیرابر گیاه از ۶۰ تا ۷۰ درصد محصول می‌دهد. در دوران باستان پرورش‌دهندگان زیتون معتقد بودند اگر این گیاه را به فاصله بیش از چند لیگ از دریا بکارند، گیاه موفقی نخواهد بود (تئوفراستوس طولی حداقل حدود ۵۵۵۰۰ متر را معین می‌کند). اما تجربیات جدید این نظر را تأیید نمی‌کند و اگرچه ساحل مزیتی دارد اما زیتون مدت‌های طولانی در نواحی بسیار دوری داخل کشورها کاشته شده‌است. ظاهراً خاک‌های دارای کلسیم اگرچه خشک و ضعیف باشند، برای رشد سلامت این گیاه بسیار مناسب است. اگرچه این گیاه درصورت زهکشی خوب در هر نوع خاک سبک و حتی در خاک‌های رسی پرورش می‌یابد. اما همان‌گونه که پلینی اظهار می‌کند، این گیاه در خاک‌های غنی بیشتر مستعد بیماری است.

در برخی سال‌ها زیتون در معرض حمله آفات گوناگونی است. یک عامل قارچی در چند فصل پربار تمام درخت را فراگرفته و خسارت شدیدی را به باغ وارد می‌کند. گونه‌ای از گوییزه‌ها به نام Pseudomonas savastanoi به شکل غده در شاخه‌ها رشد می‌کند و کرم‌های پلک بالی از گل‌ها و برگ‌ها تغذیه می‌کنند. در حالی که خسارت اصلی بر اثر حشراتی است که به میوه حمله می‌کنند. در فرانسه و شمال و مرکز ایتالیا درختان زیتون گاهی اوقات از سرما رنج می‌برند؛ در اوایل قرن هجدهم بسیاری از درختان بر اثر سرمای بسیار شدید و غیرعادی کنده شده و بر زمین افتادند. بادهای شدید و باران‌های مداوم در خلال فصل برداشت نیز موجب آزار میوه می‌شود.

محصولات

زیتون در دستورهای غذایی متفاوتی کاربرد دارد: در مخلوط‌های نوشیدنی چاشنی معروفی برای مارتینی است. در سوسیس‌ها ممکن است در مورد استفاده قرار بگیرد و … استفاده از آن در پخت نان نیز بسیار رایج است.

روغن زیتون

نوشتار اصلی: روغن زیتون

روغن زیتون را از میوه درخت زیتون استخراج می‌کنند. روغن زیتون را با فشردن میوه زیتون به دست می‌آورند. روغن زیتون دارای مقدار زیادی چربی اشباع نشده‌است. روغن به وسیلهٔ خرد کردن کامل زیتون و جدا کردن روغن به وسیلهٔ روش‌های مکانیکی یا شیمیایی تولید می‌شود. این روغن به وفور در آشپزی، لوازم آرایش، دارو و صابون در قدیم به عنوان سوخت چراغ‌های روغنی استفاده می‌شود. روغن زیتون در سرتاسر جهان استفاده می‌شود، مصرف عمدهٔ آن در کشورهای حوزه مدیترانه است.

انواع کیفیت روغن زیتون

نوشتار اصلی: انواع کیفیت روغن زیتون

• روغن زیتون بکر: به روغن زیتونی گفته می‌شود که تنها توسط فرایندهای فیزیکی استخراج شده و هیچ نوع فرایند شیمیایی بر روی آن صورت نگرفته‌است.
• روغن زیتون تصفیه شده: این روغن با استفاده از فرایندهای شیمیایی تصفیه شده و مقدار اسید چرب آزاد آن کاهش یافته‌است. این روغن در مقایسه با روغن زیتون بکر از ارزش تجاری کمتری برخوردار است.
• روغن تفاله زیتون: این روغن با استفاده از استخراج حلالی روغن موجود درگوشت میوه زیتون به وسیله هگزان به دست می‌آید.

زیتون پرورده

نوشتار اصلی: زیتون پرورده

زیتون پَرورده، گونه‌ای خوراک تهیه‌شده از زیتون و مواد دیگر است. زیتون پرورده ویژه شمال ایران است. از زیتون پرورده بیشتر به عنوان چاشنی کنار غذای اصلی استفاده می‌کنند.^[۵]

سودمندی‌های زیتون و روغن آن

حاوی میزان زیادی روغن غیراشباع مونو است. حاوی مواد شیمیایی گیاهی است که باعث کاهش کلسترول و خطر ابتلا به سرطان می‌شود. حاوی میزان زیادی آنتی‌اکسیدان است. دوام و مدت نگاهداری آن نسبت به روغن‌های دیگر بیشتر است و حتی می‌توان آن را فریز کرد.

مصرف روغن زیتون خطر سرطان سینه را کاهش می‌دهد پژوهشگران به زنان توصیه می‌کنند که در رژیم غذایی خود از زیتون و روغن آن استفاده کنند. همچنین روغن زیتون به جز خاصیت ضد سرطانی فواید فراوانی دارد که از آن جمله ملین بودن آن و نرم کردن عضلات و آرام‌بخشی درد استخوان است. هم‌چنین روغن زیتون به موها نرمی و لطافت خاصی می‌بخشد و باعث تقویت مو می‌شود. عصاره زیتون برای چین و چروک پوست بسیار مفید است و باعث لطافت و نرمی و شادابی پوست صورت می‌شود. اخیراً دارویی بنام زیتونکس در ایران تولید شده‌است که از عصاره برگ زیتون تهیه شده‌است و برای درمان تبخال از آن استفاده می‌شود. زیتون نقرس و رماتیسم را درمان می‌کند. برگ زیتون با اثر مقوی درمان‌کننده فشار خون و زخم‌های عفونی است. شیرابه‌ای قندی تحت نام (مان زیتون) از ساقه این درخت ترشح می‌شود که مصرف خوراکی دارد. هم‌چنین برگ زیتون نیز حاوی گلوکزید، مواد قندی، مواد تلخ، کلروفیل، اسید گالیک، تائن، موم و مانیت است. روغن زیتون، سوزش و درد ناشی از سوختگی را تسکین داده و از بروز تاول جلوگیری می‌کند. کمپرس پوست در موارد آفتاب‌سوختگی، سرمازدگی، گزش مار، عقرب و حشرات با روغن زیتون سبب تسکین درد و سوزش و التیام می‌شود. هم‌چنین ماساژ پوست با روغن زیتون، تعریق زیاد را کاهش داده، مژه و ابرو را تقویت می‌کند. این در حالی است که ماساژ پوست سر با روغن زیتون سبب تقویت پوست و مو گشته و شوره سر را برطرف کرده و موهای سپید شده را سیاه می‌کند. چند قطره روغن زیتون سریعاً خارش و سوزش چشم و پلک را تسکین داده و آبریزش چشم را برطرف ساخته و قوه بینایی را تقویت می‌کند.

مخلوط مساوی روغن زیتون و گلیسیرین نیز نقش مفیدی در معالجه پوست پای ترک خورده، درمان شوره سر و ریزش مو، جلوگیری از سفیدی مو دارد. پوست و برگ درخت زیتون دارای خاصیت تب‌بر است.

تأثیر روغن زیتون در بهبود جریان خون

اجزای مغذی خاص در روغن زیتون و برخی غذاهای دیگر می‌تواند دلیل تأثیر مثبت رژیم غذایی مدیترانه‌ای بر سلامت قلب باشد. این ترکیبات که فنل نامیده می‌شوند، اثر آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و جلوگیری از تشکیل لخته در عروق دارند. در یک مطالعه تأثیر سودمند روغن‌های زیتون سرشار از فنل بر عملکرد عروق خونی مشخص شده‌است. مصرف غذاهای غنی از ترکیبات فنلی می‌تواند سلامت قلبی عروقی را بهبود بخشد و بر قلب نیز تأثیر حفاظتی دارد.

تحقیقات نشان داده که مصرف روزانه دو قاشق غذا خوری (۲۳ گرم) روغن زیتون، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد که این امر، به دلیل وجود چربی‌های اشباع نشده در این روغن است؛ بنابراین برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری، بهتر است که به جای چربی‌های اشباع شده از روغن زیتون استفاده شود تا میزان مصرف کالری روزانه از حد لازم بیشتر نباشد.

روغن زیتون دفع‌کننده سنگ کیسه صفرا است برای این منظور باید آن را با آبلیمو مصرف کرد. روغن زیتون برای رفع سرفه‌های خشک مفید است. برای رفع پیوره لثه، باید روغن زیتون را بر روی لثه مالید. برای برطرف کردن خراش و ترک پوست جویدن برگ زیتون برای از بین بردن زخم‌های دهان مفید است و زیتون تقویت‌کننده نیروی جنسی است. مصرف روزانه زیتون از امراض قلبی و سرطان جلوگیری می‌کند و بالاخره روغن زیتون بهترین روغن برای پخت‌وپز است زیرا در اثر حرارات خراب نمی‌شود. محمد:روغن زیتون بخورید و خود را با آن چرب کنید؛ زیرا در آن درمان هفتاد درد است که جذام از جمله آنهاست. جعفر صادق:خوردن سویق با روغن زیتون، گوشت می‌رویاند، استخوان را استحکام می‌بخشد، پوست را نازک می‌کند و بر توان جنسی می‌افزاید.^[۶] رسیده آن معتدل مایل به گرم است. بهترین نوع آن سبز رسیده و پرورده آن است. اگر همراه غذا خورده شود_نه پیش یا پس از غذا_مقوی معده و اشتهاآور است. مصلحش مغز گردو و بادام و سرکه و روغن هاست (زیتون پرورده). در سوختگی‌های سطحی، مالیدن روغن آن بر روی سوختگی، مانع تاول زدن می‌شود.^[۷]

زیان‌ها

با گرم شدن، کمی از طعم و بوی این روغن از دست می‌رود. گرم شدن در دمای بالا می‌تواند باعث بی‌ثباتی و ناپایداری روغن شود که باعث ایجاد بیماری‌های قلبی در مصرف‌کنندگان شود. زیتون درختی پر ثمر و روغن میوه آن، غذا و دارویی مفید و در درمان اختلالات گوارشی، کبدی، کلیوی، پوستی و عفونی است. مصرف زیاد میوه زیتون سبب لاغری، بی‌خوابی و اختلالات تنفسی می‌شود.

ارزش غذایی

Olives, green

رتبه	کشور/ منطقه	تولید (برحسب تن)	سطح زیرکشت (برحسب هکتار)
—	جهان	۱۹٬۸۴۵٬۳۰۰	۹٬۶۳۴٬۵۷۶
۰۱	اسپانیا	۶٬۹۴۰٬۲۳۰	۲٬۳۳۰٬۴۰۰
۰۲	ایتالیا	۳٬۱۸۲٬۲۰۰	۱٬۱۴۴٬۴۲۰
۰۳	یونان	۲٬۰۰۰٬۰۰۰	۸۵۰٬۰۰۰
۰۴	ترکیه	۱٬۷۵۰٬۰۰۰	۷۹۸٬۴۹۳
۰۵	مراکش	۱٬۳۶۴٬۶۹۰	۵۹۷٬۵۱۳
۰۶	سوریه	۱٬۰۹۵٬۰۴۰	۶۸۴٬۴۹۰
۰۷	تونس	۸۶۳٬۰۰۰	۱٬۷۷۹٬۹۵۰
۰۸	مصر	۴۵۹٬۶۵۰	۵۲٬۶۶۸
۰۹	پرتغال	۴۴۳٬۸۰۰	۳۴۳٬۲۰۰
۱۰	الجزایر	۴۲۰٬۰۰۰	۲۹۵٬۰۰۰
۱۱	آرژانتین	۱۷۰٬۰۰۰	۶۲٬۴۹۸
۱۲	پرو	۱۶۰٬۹۱۴	۱۲٬۹۶۲
۱۳	لیبی	۱۳۹٬۰۹۱	۲۱۶٬۰۱۳
۱۴	اردن	۱۳۱٬۸۴۷	۶۲٬۰۸۸
۱۵	فلسطین	۱۱۵٬۵۵۱	۱۰۹٬۲۱۳
۱۶	استرالیا	۹۱٬۰۶۷	۳۰٬۴۰۷
Marinated green olives
مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۶۰۹ کیلوژول (۱۴۶ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۳٫۸۴ g
قندها	۰٫۵۴ g
فیبر	۳٫۳ g
چربی	۱۵٫۳۲ g
چربی اشباع	۲٫۰۲۹ g
چربی تک‌اشباع‌نشده	۱۱٫۳۱۴ g
چربی چنداشباع‌نشده	۱٫۳۰۷ g
پروتئین	۱٫۰۳ g
ویتامین آی معادل	۲۰ میکروگرم (۲٪)
- بتاکاروتن	۲۳۱ میکروگرم (۲٪)
- لوتئین و زآکسانتین	۵۱۰ μg
ویتامین ب۱ (تیامین)	۰٫۰۲۱ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)	۰٫۰۰۷ میلی‌گرم (۰٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین)	۰٫۲۳۷ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۶	۰٫۰۳۱ میلی‌گرم (۲٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹)	۳ میکروگرم (۱٪)
ویتامین E	۳٫۸۱ میلی‌گرم (۲۵٪)
ویتامین K	۱٫۴ میکروگرم (۱٪)
کلسیم	۵۲ میلی‌گرم (۵٪)
آهن	۰٫۴۹ میلی‌گرم (۴٪)
منیزیم	۱۱ میلی‌گرم (۳٪)
فسفر	۴ میلی‌گرم (۱٪)
پتاسیم	۴۲ میلی‌گرم (۱٪)
سدیم	۱۵۵۶ میلی‌گرم (۶۸٪)
Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

زرگیل

زرشک

زرشک درختچه‌ای تیغدار به طول ۱ تا ۵ متر است. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و میوه اش قرمز رنگ بیضوی شکل و ترش مزه‌است. به ریشهٔ درخت زرشک «آئر خیس» گفته می‌شود.

انتهای بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است، غنچه‌های زرد رنگ زرشک در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند.

زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است. کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان جنوبی با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.^[۱]

محتویات

• ۱ خواص دارویی
  • ۱.۱ ریشه، پوست و ساقه
• ۲ زرشک در ایران
  • ۲.۱ برگ
  • ۲.۲ میوه
  • ۲.۳ درمان اعتیاد
• ۳ گیاه‌شناسی زرشک
  • ۳.۱ زرشک و ارتباط آن با محیط طبیعی
  • ۳.۲ نیاز آبی
  • ۳.۳ نیاز کودی
• ۴ زرشک در طب سنتی
• ۵ جستارهای وابسته
• ۶ پانویس
• ۷ نگارخانه

خواص دارویی

ریشه، پوست و ساقه

سبوس و ریشه زرشک حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید ایزوکوئینولین است. این ترکیبات دارای خواص آنتی‌بیوتیکی دارد. برخی از آن‌ها باعث پائین آوردن تب، کاهش تورم و فشار خون شده و به تنظیم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب کمک می‌کنند.

• برای برطرف کردن سوزش ادرار مفید است.
• واریس را درمان می‌کند.
• نقرس و رماتیسم را برطرف می‌کند.
• بی اشتهایی را برطرف می‌کند.
• اعمال دستگاه گوارش را منظم می‌کند و سوء هاضمه را از بین می‌برد.
• برای درمان زردی و یرقان مؤثر است.
• آن‌هایی که مبتلا به ورم طحال هستند می‌توانند برای معالجه از این گیاه کمک بگیرند.
• برای معالجه بواسیر نافع است.
• برای شست‌وشوی چشم، می‌توان از جوشانده ریشه و ساقه زرشک استفاده کرد.
• برای درمان یرقان و زردی مؤثر است.

زرشک در ایران

در ایران زرشک گونه ای منحصر به فرد است و با گونه‌های دیگر متفاوت است بیشتر در منطقه خراسان جنوبی یا قهستان کشت می‌شود زیرکوه قاین مرکز اصلی تولید آن است. خوشه زرشک ایرانی ابتدا زرد رنگ و بعد ترش مزه و در زمان رسیدن قرمز می‌شود و به مرور به رنگ شرابی در می آید.(مجله دریای پارس)

Iranian spice

برگ

• اسهال‌های مزمن را درمان می‌کند.
• برگ زرشک دارای مقدار زیادی ویتامین ث می‌باشد.
• در موقع آنژین و گلودرد، دم کرده برگ زرشک را غرغره کنید.
• مصرف مقدار زیاد زرشک یا ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست.
• جویدن برگ زرشک، باعث محکم شدن لثه و دندان می‌شود.

میوه

زرشک

درمان اعتیاد

به سبب الکالوئید بربرین موجود در آن قادر به درمان اعتیاد با تریاک بوده.^[۲] و اعتیاد معتادان را بر طرف می‌نماید. مضافاً «اینکه این اثر بخشی در حیوانات آزمایشگاهی که بطور مصنوعی به مرفین معتاد گردیده بودند کراراً» به اثبات رسیده‌است.^[۳]

گیاه‌شناسی زرشک

زرشک و ارتباط آن با محیط طبیعی

انواع زرشک دانه دار به عنوان درختچه‌ای میوه دهنده و خودرو در اکثر مناطق کوهستانی کشورمان به چشم می‌خورد و از آنجایی که از اجزا طبیعی اکوسیستم مناطق کوهستانی است حتی در شرایط سخت و نامساعد نیز میوه فراوانی تولید می‌کنند.

نیاز آبی

نیاز خالص آبیاری آن حدود ۹۹۰۰ متر مکعب در هکتار است که بسته به روش‌های آبیاری به کار گرفته شده نیز ناخالص آبیاری، بیشتر از این مقدار می‌باشد.

نیاز کودی

زرشک بی دانه طالب خاک‌های نسبتاً سبک لومی – شنی با زهکش خوب در مناطق کوهپایه‌ای است و در خاک‌های گچی و آهکی نیز به خوبی رشد می‌کند، همچنین EC PH و بالا را نیز تحمل کرده نیازی به خاک‌های غنی ندارد. تحقیقات نشان داد که فسفر به کار رفته در طول تابستان باعث رشد گیاه در همان سال نگردیده، بلکه در بهار سال بعد اثرات خود را نشان داده و بیشتر فسفر موجود در رشد جدید ناشی از فسفر ذخیره شده در ریشه‌ها بوده‌است. فرایند انتقال فسفر به این صورت است که فسفر ابتدا بیشتر در ریشه‌ها ذخیره می‌شود، سپس به داخل مناطق رشد جدید حرکت می‌کند و فسفر جذب شده جدید، جایگزین فسفر منتقل شده از ریشه‌ها می‌شود.

زرشک در طب سنتی

زرشک دارای مزاج سرد و خشک است و مصلحهای آن عبارتند از: میخک، شکرسرخ و شیرینی‌های طبیعی … زرشک تسکین دهنده صفرا و خون و تشنگی و حرارت معده و کبد، تقویت‌کننده قلب و کبد معده گرم می‌باشد. به تنهایی یا با داروهای گرم مانند دارچین و عسل و … برای تقویت کبد سرد و تر و باز کردن انسداد مجاری کبدی و سردی احشا مفید است. مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان بلغمی و سوداوی مضر است.^[۴]

شلیل

شلیل نوعی میوه از خانواده هلو است. گونه‌ای از هلو با ژن مغلوب است که میوه‌های بدون کرک تولید می‌کند و به همین علت هلوی بدون کرک نیز نامیده می‌شود و طعمی مطبوع و شیرین تر از هلو دارد. در فرهنگ دهخدا شلیل به معنای میوهٔ خوشبو و گوارا و آبدار شبیه به شفتالو اشاره شده و در فرهنگ معین آمده: رنگش سفید یا سرخ یا سرخ و سفید است. خواجه عمید لوبکی (از جهانگیری):^[۱]

زمین بین که از رنگ معشوق عاشق

گهی سیب بیرون دهد گه شلیل

شلیل میوه بومی آسیا است. اعتقاد بر این است که یکی از قدیمی‌ترین میوه‌ها بوده و ظاهراً ۲۰۰۰ سال قبل در چین رشد می‌نمود و از طریق جاده ابریشم به ایران، یونان و رم باستان راه پیدا کرد و بهترین نوع آن در ایران کشت می‌شود

این میوه از قرن شانزدهم و هفدهم به انگلستان رفت و توسط اسپانیایی‌ها به آمریکا برده شده و اکنون به مقدار زیاد در کالیفرنیا کشت می‌شود. بیش از ۱۰۰ گونه از این میوه در جهان وجود دارد.

محتویات

• ۱ انواع شلیل
• ۲ خواص
• ۳ ارزش غذایی
• ۴ منابع
• ۵ پیوند به بیرون

انواع شلیل

تا اواخر دهه ۴۰ شمسی شلیل‌ها سبز کمرنگ و دارای اندازه‌ای کوچک و گوشتی سفید بودند.

در حال حاضر بیش از ۱۵۰ گونه شلیل وجود دارد که فقط از نظر اندازه، شکل، طعم، بافت و رنگ متفاوت هستند. گونه‌های موجود شلیل پیوسته از نظر طعم بهتر و ظاهری زیباتر و عمر طولانی‌تر هسته، در حال ارتقا می‌باشند. بسیاری از گونه‌های جدید که امروزه مشاهده می‌شوند شاید در ۵ یا ۱۰ سال آینده دیده نشوند.

گونه‌ای از شلیل به نام شفترنگ^[۲][۳][۴] یا به گویش عامه شبرنگ می‌باشد که رنگ قرمز آن روشنتر است و درخت آن سریع رشد می‌کند و گونه‌ای بسیار پر بازده است. گوشت میوه زرد و هسته به میوه متصل است.

انواع دیگر شلیل به نام‌های: شلیل سفید، شلیل شمس، شلیل مغان، رد گلد و… است که بعضاً دیررس می‌باشند.^[۵]

انواع هلو و شلیل در باغات استانهای تهران، البرز، همدان، کردستان و خراسان شمالی تولید می‌شود که در این میان استان البرز مقام اول را دارد.

خواص

شلیل سرشار از ویتامین‌های A, C می‌باشد و بهترین میوه برای افراد گرمازده است.

شلیل میوه‌ای بسیار ترد با هسته‌ای کم عمر محسوب می‌شود و مثل تمام میوه‌ها خواص ادرارآور و ملین دارد. گوشت شلیل دارای سلولوزهای نرم است و کاملاً هضم می‌شود. شلیل میوه‌ای نسبتاً کم ترشی است. مواد قندی و نشاسته‌ای آن به آسانی هضم می‌شود و معده به راحتی هضم آن را تحمل می‌کند.

ویتامین C موجود در شلیل اثرات مفید در سلامت پوست، دندان و استخوان دارد. این میوه منبع بسیار غنی بتاکاروتن است. بتاکاروتن با خاصیت آنتی‌اکسیدان بسیار نیرومندی که دارد با ارتقای سطح ایمنی بدن از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند.

فیبر دیگر ترکیب قابل توجه در این میوه است که سبب کاهش سرعت جذب برخی مواد مغذی بویژه قندها می‌شود و در عین حال میزان حساسیت به انسولین را نیز افزایش می‌دهد. مصرف شلیل می‌تواند در کنترل قندخون موٌثر باشد.

خوردن شلیل می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های حاد مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های چشمی مانند دژنراسیون ماکولا و حتی سرطان را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. این میوه دارای ترکیبات فیتوکمیکال مانند لیکوپن و لوتئین بوده و رنگ زرد و قرمز شلیل‌ها ناشی از وجود لوتئین در آن‌ها است.

هر دانه شلیل متوسط تقریباً ۵۰ کالری انرژی دارد و چون فیبر بالا داشته و چربی ندارد میوه بسیار خوبی برای کاهش وزن و رژیم‌های لاغری است. البته کسانی که می‌خواهند وزن اضافه کنند بهتر است کمتر شلیل بخورند و میوه‌های پرکالری تر را میل کنند.

• هسته شلیل را به هیچ وجه نباید خورد زیرا دارای آمیگدالین است که در بدن تبدیل به سیانین می‌شود و می‌تواند مسمومیت‌های سیانیدی ایجاد کند.^[۶]

ارزش غذایی

ترکیبات تغذیه‌ای موجود در یک واحد از میوه شلیل (۱۴۰ گرم):

انرژی: ۷۰ کالری مواد غذایی - کربوهیدرات: ۱۶ گرم - قند: ۱۴ گرم - فیبر: ۲ گرم - چربی: ۳۰۰ میلی‌گرم - پروتئین: ۱ گرم.

شلیل ۴٪ از ویتامین A و ۱۵٪ ویتامین C و ۲٪ آهن نیاز روزانه را تأمین می‌کند و فاقد کلسترول و سدیم می‌باشد.^[۷]

زردآلو

زرد آلو (نام علمی: Prunus armeniaca) یک گونه از خانواده گلسرخیان است. این درخت کوچک که میوه آن خوراکی است از دوران پیش‌تاریخی کشت می‌شده‌است.

نام در زبان‌های دیگر

زرد آلو در زبان ارمنی «دزیران»، در ترکی آذربایجانی اریه (ərik) و در ترکی استانبولی قیسی (Kayısı) نامیده می‌شود.

هسته زردآلو

زرد آلو منبع عالی بتاکاروتن است که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود و به سلامتی چشم‌ها، پوست، مو، دهان و … کمک می‌کند؛ و به بدن برای مبارزه با عفونت‌ها یاری می‌رساند. این میوه به صورت خشک شده، کمپوت و تازه مصرف می‌شود. هسته آن داری آمیگدالین است این ماده وقتی در مقادیر زیاد مصرف شود سمی است. اگرچه زردآلو به عنوان یک مکمل طبیعی شناخته می‌شود اما مصرف بیش از حد هسته آن مضر است. بیش از ۱ یا ۲ عدد از این هسته‌ها را در طی روز مصرف نکنید؛ زیرا مشکلات معده و تهوع ایجاد خواهد کرد و مصرف مقادیر بسیار زیاد آمیگدالین، کشنده است.

مضرات ب ۱۷ و مغز هسته زردآلو

هسته زرد آلو (همچون بسیاری از گیاهان دیگر) حاوی مقدار کمی سیانور به شکل سیانید هیدروژن است اما مصرف آن در مقادیر معمول خطری ندارد.^[۲] اما در اروپا آژانس استانداردهای غذایی (FSA) هشدار رسمی مبنی بر اینکه مردم باید از خوردن این هسته‌ها خودداری وجود دارد، دلیل این است که هسته‌های زردآلو که حاوی سطح بالایی از سیانید هستند می‌توانند کُشنده باشند. آژانس استانداردهای غذایی (FSA) اعلام کرده‌است: «ما هشدار می‌دهیم که هسته‌های تلخ زردآلو اصلاً نباید خورده شوند، چون نوعی ماده طبیعی در این هسته‌ها وجود دارد که بعد از خورده شدن به سیانید تبدیل می‌شود.». ویتامین B۱۷ موجود در هسته‌های زردآلو بعد از خورده شدن به سم مرگ‌باری تبدیل می‌شود و مزیتی برای انسان‌ها ندارد. گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهند که فقط بیش از ۳۰ عدد هسته زردآلو برای کُشتن یک انسان سالم کافی است. حتی کسانی که در یک وعده بین ۱۰ تا ۱۵ عدد هسته زردآلو نیز بخورند نیز با عوارض جانبی نگران‌کننده مواجه می‌شوند. علائم مسمومیت ناشی از سیانید، شامل این موارد می‌شود: تهوع، سردرد، تب، تشنگی، بی‌خوابی، اُفت فشار خون و حتی مرگ در موارد شدید. هسته این میوه حاوی آمیگدالین است که در بدن به تولید ماده‌ای تحت عنوان سیانید می‌انجامد که مانند سیانور عمل کرده و ممکن است در افراد اختلال تنفسی، فلج و حتی مرگ را منجر شود.^{[۳][۴][۵][۶]} در نتیجه خوردن هستهٔ بیشتر از ۲ زردآلو در روز کارِ درستی نیست.^[۷]

هسته زردآلو حاوی آمیگدالین (معروف به ویتامین ب ۱۷) است که به عنوان یک داروی ضد سرطان در بین عوام مشهور شده بود که بعدها در تحقیقات مشخص شد کوچکترین تأثیری بر سرطان ندارد، اما در سال‌های ۱۸۴۵ در روسیه و همچنین ۱۹۲۰ در آمریکا برای درمان سرطان استفاده شده‌است ولی هیج مدرکِ علمی که تأثیرگذاری آمیگدالین را در درمان سرطان یا هر بیماری دیگری تأیید کند به دست نیامده است. گفته می‌شد، یک تحقیق جانوری در گذشته نشان داده که آمیگدالین رشد سرطان در جانوران را کاهش می‌دهد و گسترش تومور در ریه را متوقف می‌کند اما تحقیق‌های متعدد پس از آن چنین چیزی را نشان نداده‌است. با توجه به نبود مدرک در مورد هرگونه اثر درمانی و همچنین داشتنِ عوارض جانبیِ جدی، در اتحادیه اروپا و ایالات متحده فروش آمیگدالین حتی ممنوع شده‌است.^[۸] از جمله در یک آزمایش کلینیکی بر روی ۱۷۸ بیمار سرطانی که با آمیگدالین (در بین عوام مشهور به ب ۱۷) مورد درمان قرار گرفتند اندازه تومور سرطانی در تمامی آن‌ها به جز یک نفر حتی بزرگتر شد، و برخی از آن‌ها نیز، دچار عوارض جانبیِ خطرناکِ نزدیک به مرگ، به دلیل بالا رفتن سطح سیانور در خون شدند^[۹]

تولیدکنندگان زردآلو

مقایسه روند تولید سالیانه زردآلو در ایران و سایر کشورهای اصلی تولید کننده - نمودار نشان می دهد ایران از رتبه دوم به رتبه پنجم تولید این محصول نزول کرده است.^[۱۰]

تولید زردآلو در سال ۲۰۱۷ برابر ۴.۳ میلیون تن بوده است که ترکیه با ۲۳٪ بیشترین سهم را در تولید این محصول داشته است.^[۱۱] سایر تولید کنندگان اصلی این محصول ازبکستان، ایتالیا، الجزیره و ایران می باشند.^[۱۱]

Apricot production (tonnes)
Country	2017
ترکیه	985,000
ازبکستان	532,565
ایتالیا	266,372
الجزایر	256,890
ایران	239,712
World	4,257,241
Source: FAOSTAT, United Nations[۱۲]

نگارخانه

• 

  شکوفه درخت زردآلو

• 

  تصویری از درخت زردآلو در روستای ییلاقی ایرا، لاریجان.

• 
• 
• 
• 

  زردآلو خشک شده

زالزالک

زالزالک، خَفجه،کیالک، یا کویج (نام علمی: Crataegus aronia نام انگلیسی:Crataegus hawthorn) یکی از گیاهان است. این گیاه دارای سه نوع زرد، سیاه و قرمز (شغالی) می‌باشد.

زالزالک در ایران دراستانهای قزوین، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان، اردبیل، لرستان، گیلان، مازندران، مرکزی، همدان، اصفهان، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، خوزستان، کرمانشاه، ایلام می‌روید.

خواص دارویی

زالزالک که یک گیاه ضد نارسائی قلبی و کاهش دهنده فشارخون است، دارای خاصیت ضد اضطراب نیز می‌باشد. در یک مطالعه دوسوکور راندم همراه با گروه کنترل و دارونما اثربخشی عصاره گیاهی زالزالک در درمان اختلالات ناشی از اضطراب بر روی ۲۶۴ نفر مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که این دارو در درمان اضطراب کاملاً مؤثر است.^[۱]

زالزالک

درخت زالزالک

زغال‌اخته

زغال اخته یا زغال (نام علمی: Cornus mas) درختچه بلند یا درخت کوچک برگریز (خزان‌کننده) از خانوادهٔ گیاهان گلدار دولپه‌ای و تیرهٔ زغال‌اخته‌ایان است که درخت آن در ایران به بلندی ۸ متر و قطر ۱۵ تا ۱۹ سانتی‌متر می‌رسد. این گیاه بومی غرب آسیا تا جنوب اروپا (ایران، آذربایجان، ارمنستان، آسیای جنوب غربی و اروپای جنوبی) است. میوهٔ آن نیز زغال‌اخته یا زغال نامیده می‌شود.^[۱][۲]

پوست تنه این درخت قهوه‌ای است و برگ‌هایش تخم‌مرغی شکل با انتهایی نوک‌دار و پشت‌برگ کمرنگ است. هر برگ سه تا پنج رگبرگ دارد. گل‌های زغال‌اخته کوچک، زردرنگ و زودرس هستند و در پایان زمستان بر درخت پدیدار می‌شوند. میوه آن شفت آویزان و به‌شکل بیضی کشیده و به رنگ سرخ تیره و به درازای تقریباً ۱۵ تا ۲۰ میلی‌متر می‌باشد. در ایران این درخت بیشتر در ارسباران(کلیبر) و در الموت غربی (قزوین) در روستاهای هیر، تلاتر، پرچکوه، فشک، رشکین، قسطین، روح آباد، پررود، امامزاده هارون و چند روستای دیگر می‌روید.^[۳]

میوه زغال‌اخته ترش مزه است. از میوهٔ رسیدهٔ این گیاه کمپوت و مربا تولید کرده یا به صورت خشکبار مانند آلبالوی خشک مصرف می‌شود.^[۴]

محتویات

• ۱ جشنواره زغال اخته
• ۲ خواص دارویی زغال‌اخته
• ۳ چوب زغال‌اخته
• ۴ نگارخانه
• ۵ پانویس
• ۶ منابع

جشنواره زغال اخته

کلیبر، به خاطر قرار گرفتن در میان کوه‌های بلند، دارای آب و هوای خاصی است که مشخصا برای بار آوری زغال اخته مناسب می‌باشد. می‌توان ادعا کرد که «زغال اخته» سمبولی از هویت کلیبر است. در اواخر تابستان میوه‌های رسیده در اغلب دکان‌های اطراف خیابان اصلی به فروش می‌رسد. در سال‌های اخیر فرمانداری کلیبر با برگزاری جشنواره زغال اخته برای ترویج تولید تجاری و بازاریابی این میوه‌ها تلاش کرده‌است.^[۵]

خواص دارویی زغال‌اخته

طبق نتایج به دست آمده در یک مطالعه اخیر، چنین استنباط می‌شود که مصرف میوهٔ زغال اخته دارای آثار هیپوگلیسمیک بوده‌است و می‌تواند سبب بهبود تغییرات بافتی پانکراس در جریان بیماری دیابت گردد که شاید این اثرات به خاطر وجود آنتوسیانین‌ها و سایر ترکیبات آنتی اکسیدانی موجود در میوه باشد.^[۶][۷] خواص دارویی دیگر زغال اخته نیز به صورت گسترده تحت مطالعه قرار گرفته و در مجلات تخصصی گزارش شده‌است.^[۸][۹]

چوب زغال‌اخته

چوب زغال اخته چگالی بالایی دارد و، بر خلاف چوب‌های دیگر، در آب غوطه ور نمی‌شود. بخاطر این مشخصه چوب مذکور در ساخت دسته ابزارها و قطعات ماشین‌ها ارزش ویژه‌ای دارد.^[۱۰] بعد از قرن هفتم قبل از میلاد یونانی‌ها چوب زغال را در ساخت نیزه و کمان استفاده کردند.^[۱۱] گستردگی استفاده از چوب زغال در اسلحه سازی باعث شد در اشعار یونانی مربوط سروده شده در قرون چهارم و سوم قبل از میلاد زغال اخته با نیزه مترادف شود.^[۱۱] در ایتالیا، چوب دستی چوپانان crognolo یا grugnale، به معنی درخت زغال، نامیده می‌شود.^[۱۲] تا سال‌ها قبل چوبدستی‌های تهیه شده از درخت زغال به صورت عمده در بازار مکاره شهر اهر معامله می‌شد. از آنجا که اغلب این چوب‌ها از جنگل‌های ارسباران می‌آمد، دولت برای حفاظت از محیط زیست خرید و فروش اینگونه چوب دستی‌ها را محدود کرده‌است.

نگارخانه

• 

  طرحی از گیاه زغال‌اخته

• 

  درختان زغال‌اخته

• 

  میوه زغال‌اخته

• 

  گل زغال‌اخته

دارابی

دارابی^[۱][۲] یا پومیلو (در منابع طب سنتی چکوتره/جکوتره) (به انگلیسی: Pomelo) (نام علمی: cliturus maxima) میوۀ بومی آسیای جنوب‌شرقی و از خانوادۀ مرکبات است. پومیلو بزرگترین میوه از خانواده مرکبات است. رنگ آن سبز کم‌رنگ و گاهی هم زرد با گوشت سفید است و به ندرت صورتی و قرمز است. پوست آن بسیار ضخیم و شیرین است. نوع بومی شرق آسیا حدود۵-۲۵ سانتی متر قطر دارد و وزن آن به ۱ تا ۲ کیلوگرم می‌رسد.^[۳] از پیوند نارنج و پرتقال بدست آمده است.

گریپ فروت نیز احتمالاً از پیوند پرتقال و دارابی به دست آمده است.^[۴][۵] همچنین در برخی متون تاریخی و قدیمی انگلیسی زبان، نام گریپ فروت برای نامیدن پومیلو (دارابی) استفاده شده است.^[۶]

محتویات

• ۱ ارزش غذایی
• ۲ نگارخانه
• ۳ منابع
• ۴ پیوند به بیرون

ارزش غذایی



Flesh of a pomelo
مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۱۵۹ کیلوژول (۳۸ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۹٫۶۲ g
فیبر	۱ g
چربی	۰٫۰۴ g
پروتئین	۰٫۷۶ g
ویتامین ب۱ (تیامین)	۰٫۰۳۴ میلی‌گرم (۳٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)	۰٫۰۲۷ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین)	۰٫۲۲ میلی‌گرم (۱٪)
ویتامین ب۶	۰٫۰۳۶ میلی‌گرم (۳٪)
ویتامین C	۶۱ میلی‌گرم (۱۰۲٪)
آهن	۰٫۱۱ میلی‌گرم (۱٪)
منیزیم	۶ میلی‌گرم (۲٪)
منگنز	۰٫۰۱۷ میلی‌گرم (۱٪)
فسفر	۱۷ میلی‌گرم (۲٪)
پتاسیم	۲۱۶ میلی‌گرم (۵٪)
سدیم	۱ میلی‌گرم (۰٪)
روی	۰٫۰۸ میلی‌گرم (۱٪)
Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

خیار

خیار یا بادرنگ^[۱] گیاهی از خانوادهٔ کدو قلیایی، تیرهٔ کدوییان است. خیار ساقه ای بالارونده دارد که میوه‌ها از آن آویزان می‌شوند این ساقه نیز به عنوان گیاه خوراکی استفاده دارد. خیار به سه شکل یافت می‌شود، خیار مخصوص خیارشور، خیار بی دانه (گلخانه ای) و خیار بریدنی (یا خیار مجلسی). خیار در اصل بومی آسیای جنوبی است اما تقریباً در همهٔ قاره‌ها رشد می‌کند.

محتویات

• ۱ توصیف
  • ۱.۱ گلدهی و گرده افشانی
  • ۱.۲ مواد خوراکی
• ۲ گوناگونی
• ۳ تاریخچه
• ۴ تولید جهانی
• ۵ نگارخانه
• ۶ منابع
• ۷ پیوند به بیرون

توصیف

خیار با پوست، خام

مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۶۵ کیلوژول (۱۶ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۳٫۶۳ g
قندها	۱٫۶۷
فیبر	۰٫۵ g
چربی	۰٫۱۱ g
پروتئین	۰٫۶۵ g
آب	۹۵٫۲۳ g
ویتامین ب۱ (تیامین)	۰٫۰۲۷ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)	۰٫۰۳۳ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین)	۰٫۰۹۸ میلی‌گرم (۱٪)
پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵)	۰٫۲۵۹ میلی‌گرم (۵٪)
ویتامین ب۶	۰٫۰۴ میلی‌گرم (۳٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹)	۷ میکروگرم (۲٪)
ویتامین C	۲٫۸ میلی‌گرم (۵٪)
ویتامین K	۱۶٫۴ میکروگرم (۱۶٪)
کلسیم	۱۶ میلی‌گرم (۲٪)
آهن	۰٫۲۸ میلی‌گرم (۲٪)
منیزیم	۱۳ میلی‌گرم (۴٪)
منگنز	۰٫۰۷۹ میلی‌گرم (۴٪)
فسفر	۲۴ میلی‌گرم (۳٪)
پتاسیم	۱۴۷ میلی‌گرم (۳٪)
سدیم	۲ میلی‌گرم (۰٪)
روی	۰٫۲ میلی‌گرم (۲٪)
Fluoride	۱٫۳ µg
Link to USDA database entry درصدها نسبی‌اند

ساقه‌های گیاه خیار حالت رونده دارد و دور هر تکیه گاهی می‌پیچد. همچنین خیار می‌تواند به صورت هیدروپونیک بدون ریشه در زمین رشد کند و اگر تکیه گاه نداشته باشد در سطح زمین پیچ بخورد. خیار برگ‌های بزرگی دارد و می‌تواند روی دیگر میوه‌ها سایه بیاندازد. خیار معمولاً استوانه شکل است و می‌تواند تا ۶۰ سانتیمتر در طول و ۱۰ سانتیمتر در قطر رشد کند.^{[نیازمند منبع]} از دیدگاه گیاه‌شناسی، خیار یک سَته است به عبارت دیگر میوه ای است که بخش بیرونی آن سخت است و در درون هیج تقسیم‌بندی ندارد. اما مانند گوجه فرنگی و کدو، در آماده‌سازی و خوراک با آن مانند تره‌بار برخورد می‌شود. برپایهٔ جدول بالا ۹۵ درصد خیار آب است.

• 

  ساقهٔ خیار که حالت رونده دارد و می‌تواند به دور هر تکیه گاهی بپیچد.

• 

  برگ‌های پهن خیار.

گلدهی و گرده افشانی

رقم‌های کمی از خیار بدون لقاح تخمک بوجود می‌آیند به این معنی که میوه‌ها بی دانه‌اند و برای ایجاد آنها گرده‌افشانی صورت نگرفته‌است. گرده افشانی برای این نوع خیار باعث کاهش کیفیت آن می‌شود. در آمریکا خیارها در گلخانه‌هایی تولید می‌شوند که زنبور نباشد در اروپا هم در فضای باز اما در مکان‌هایی پرورش داده می‌شوند که دسترسی زنبور به آن ممکن نباشد.

به هر حال رقم‌های کمی از خیار بی دانه‌اند بلکه بیشتر آنها دانه دارند و به گرده افشانی نیازمندند. سالانه هزاران زنبور عسل به باغ‌های خیار آورده می‌شوند تا گرده افشانی کنند البته دیگر گونه‌های زنبور مانند خرزنبوریان هم به گرده افشانی می‌پردازند. خیار گیاهی خودناسازگار است به عبارت دیگر برای گرده افشانی در آن حتماً باید یک گیاه دیگر وجود داشته باشد تا دانه‌ها تشکیل شوند.^[۲] البته رقم‌های خودسازگار هم وجود دارد اما آنها با لیمو هم خانواده‌اند. از نشانه‌های گرده افشانی ضعیف داشتن میوه‌هایی با ظاهری نامتعارف (گاهی دوقلو) است یا افتادن شکوفه‌های گیاه است.

معمولاً نخست شکوفه‌های نر سپس شکوفه‌های ماده پدید می‌آیند و البته شمار آنها تقریباً با هم برابر است. اگر بخش زایشی گیاه تازه باشد شکوفه‌ها همه ماده می‌شوند.^[۲]

Genomic information

مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری genome ID	۱۶۳۹
پلوئیدی	diploid
Genome size	323.99 Mb
Sequenced اندامک	mitochondrion
Organelle size	244.82 Mb
Year of completion	۲۰۱۱

مواد خوراکی

۱۰۰ گرم خیار با پوست خام، ۹۵ درصد آب دارد و می‌تواند ۶۷ کیلوژول انرژی تولید کند. مواد مغذی ضروری برای بدن در خیار چندان فراوان نیست غیر از ویتامین کا که ۱۶ درصد نیاز روزانه را تأمین می‌کند.

گوناگونی

حدود هزار گونه خیار وجود دارد که البته همه آنها خوراکی نیستند.^{[نیازمند منبع]}

تاریخچه

پژوهشگران معتقدند منشأ پیدایش گیاه خیار، کشور هند است که امروزه این کشور یکی از بزرگترین ذخایر ژنتیکی گیاه خیار را در اختیار دارد. بیش از سه هزار سال است که در منطقه غرب آسیا کشت خیار رایج بوده و به احتمال فراوان این سبزی توسط رومی‌ها به مردم کشورهای اروپایی معرفی شده‌است. طبق تحقیقات و مطالعات انجام شده در سطح جهان مشخص شده که منشأ خیار در کشور هند در کوهپایه‌های هیمالیا است و بیش از سه هزار سال در این منطقه کشت و پرورش می‌یابد. از هند به کشورهای یونان و روم باستان منتقل شده‌است و رومی‌های باستان علاقه زیادی به این سبزی داشته‌اند. سابقه کشت در فرانسه به قرن نهم میلادی و در انگلستان به قرن چهاردهم میلادی بازمی‌گردد، که توسط رومیان به این مناطق منتقل شده‌است. اسپانیایی‌ها هم را به مناطق حوزه قاره آفریقا انتقال داده‌اند. در کشور آمریکا نیز سابقه کشت به اواسط قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد. در کشور فرانسه تولید خیار به قرن نهم میلادی بازگشته و در انگلستان تکثیر آن در قرن ۱۴ پس از میلاد متداول شده‌است. تکثیر خیار در کشور آمریکا به اواخر قرن شانزدهم نسبت داده می‌شود.

با توجه به دست نوشته‌های پلینی، امپراتور روم «تیبریوس» در طول فصل تابستان و زمستان از خیار به عنوان یک میوه روی میز غذای خود استفاده می‌کرده‌است، به علت علاقه زیاد امپراتور روم به این سبزی، پرورش آن در تمامی فصول سال متداول و گلخانه مخصوصی بدین منظور تأسیس شده‌است. رومیان باستان از برگ‌های خیار برای درمان محل گزش عقرب، افزایش بینایی و برای دور کردن موش استفاده می‌کرده‌اند. در قرن شانزدهم میلادی کشاورزان آمریکایی با استفاده و تبادل اطلاعات با کشاورزان اسپانیایی، اقدام به تولید و تکثیر انواع گیاهان کشت شده در اروپا از جمله خیار کردند. در قرن ۱۷ میلادی علیه مصرف میوه‌ها و سبزیجات نپخته در کشور آمریکا جنبش‌هایی به راه افتاد و مردم معتقد بودند نباید از سبزیجات و میوه‌های نپخته مصرف کرد به همین علت از خیار برای تغذیه گاوها استفاده می‌شد که از همین زمان اصطلاح خیار گاوی در آمریکا متداول شد.^[۳]

تولید جهانی

امروزه بزرگترین تولیدکننده خیار در سطح جهان، کشور چین با بیش از ۶۰ درصد تولید جهانی خیار و خیار شور است و پس از آن کشورهای ترکیه، روسیه، ایران و آمریکا قرار دارند. تولید سالانه خیار در سراسر جهان حدود ۴۲ میلیارد کیلوگرم برآورد شده‌است.^[۳] سه گونه اصلی از خوراکی وجود دارد که شامل معمولی، ترشی و چنبر می‌شود.^[۴]

خیار

مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۶۵ کیلوژول (۱۶ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۳٫۶۳ g
قندها	۱٫۶۷
فیبر	۰٫۵ g
چربی	۰٫۱۱ g
پروتئین	۰٫۶۵ g
آب	۹۵٫۲۳
ویتامین ب۱ (تیامین)	۰٫۰۲۷ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)	۰٫۰۳۳ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین)	۰٫۰۹۸ میلی‌گرم (۱٪)
پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵)	۰٫۲۵۹ میلی‌گرم (۵٪)
ویتامین ب۶	۰٫۰۴ میلی‌گرم (۳٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹)	۷ میکروگرم (۲٪)
ویتامین C	۲٫۸ میلی‌گرم (۵٪)
ویتامین K	۱۶٫۴ میکروگرم (۱۶٪)
کلسیم	۱۶ میلی‌گرم (۲٪)
آهن	۰٫۲۸ میلی‌گرم (۲٪)
منیزیم	۱۳ میلی‌گرم (۴٪)
منگنز	۰٫۰۷۹ میلی‌گرم (۴٪)
فسفر	۲۴ میلی‌گرم (۳٪)
پتاسیم	۱۴۷ میلی‌گرم (۳٪)
سدیم	۲ میلی‌گرم (۰٪)
روی	۰٫۲ میلی‌گرم (۲٪)
فلورید	۱٫۳ µg
Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

نگارخانه

• 

  یک خیار اسکاندیناویایی برش خورده.

• 

  یک خیار زرد هندی.

• 

  خیار لیمویی

• 

  «دوساکای» یک نوع خیار گرد زردرنگ است که در بازار گونتور هند پیدا می‌شود.

• 

  خیار رنده شده.

• 

  گل خیار

• 

  خیار برش خورده برای تزئین.

• 

  خیار سنتی زمینی(بوته‌ای) شهریار

خرمالو

خُرمالو درختی از گیاهان گلدار دولپه‌ای است که در راسته خلنگ‌سانان و تیره خرمالوئیان قرار می‌گیرد. خرمالو رسته‌ای است که تقریباً دارای ۵۰۰–۴۵۰ گونه برگریز و درختان همیشه سبز می‌باشد. بیشتر این‌گونه‌ها بومی مناطق گرمسیر هستند و تنها تعداد کمی از آن‌ها در آب و هوای معتدل گسترش دارند. میوهٔ این گیاه که خوراکی است نیز «خرمالو» نامیده می‌شود. نام خرمالو ترکیبی است از دو واژهٔ خرما و آلو.

• خرمالوی ژاپنی (Diospyros kaki) گونه‌ای است که در سطح وسیعی و به جهت میوه خوشمزه آن کشت می‌شود. این‌گونه که بومی چین می‌باشد خوش طعم بوده و برگهایی پهن و سفت دارد. ابتدا به جهت استفاده از میوه آن، در سایر نواحی آسیای شرقی پرورش یافت و بعدها در دهه اول سده نوزدهم به کالیفرنیا و جنوب اروپا معرفی شد.
• خرمالوی آمریکایی (Diospyros virginiana)بومی مناطق شمال شرقی آمریکا می‌باشد.
• خرمالوی سیاه (Diospyros digyna) بومی مکزیک است و میوه آن درحالت نرسیده دارای پوستی سبز و گوشتی سفید است که در زمان رسیدن به رنگ سیاه در می‌آید. گونه‌ای به نام مابولو یا سیب مخملی نیز وجود دارد(Diospyros discolor) که بومی فیلیپین می‌باشد. رسیده این‌گونه به رنگ قرمز روشن است.
• خرماندو (Diospyros lotus) (بومی جنوب غربی آسیا و جنوب شرقی اروپا) برای یونانیان باستان با عنوان میوه خدا شناخته شده بود یعنی Dios pyros که نام علمی این رده می‌باشد. نام انگلیسی آن (date_plum) احتمالاً از ترجمه نام فارسی آن که ترکیبی از خرما و آلوست به زبان انگلیسی راه یافته‌است.

خرمالوی ژاپنی

خرمالو

شکوفه خرمالو

میوه

میوه بسیاری از گونه‌های خرمالو خوراکی می‌باشد؛ رنگ آن‌ها از نارنجی و زرد روشن تا نارنجی و قرمز تیره متفاوت است و قطر آن‌ها بنابر گونه بین ۲ تا ۸ سانتیمتر است. معمولاً پس از چیدن کاسه گل همراه با میوه باقی می‌ماند. شکل خرمالو براساس گونه آن ممکن است کروی یا شبیه بلوط باشد. آن‌ها دو گونه گس و غیر گس دارند: میوه‌های گس تا قبل اززمان پخته شدن گس هستند و هنگامی که می‌رسند شیرین و نرم می‌گردند. گونه‌های غیر گس زمانی‌که کال هستند کمتر گس می‌باشند و حالت گسی خود را خیلی زودتر از دست می‌دهند؛ آن‌ها در حالت رسیده سفت می‌باشند. حالت گسی این میوه را می‌توان طی چند روزبا قرار دادن آن در معرض نور خورشید در سرما از بین برد؛ به این فرایند رسیدن میوه می‌گویند. خرمالو را می‌توان به شکل خام یا در غذا استفاده کرد. نوع غیر گس آن برای خوردن به شکل خام بهتر است.

خرمالوی ژاپنی (گونه Hachiya) گونه‌های تجاری عبارت‌اند از:

گس

• کره‌ای
• هاچیا

غیرگس

• فویو یا خرمالوی ژاپنی
• جیرو
• هاناگوشو

خرمالو سرشار از ویتامین آ و بتاکاروتن است. همچنین دارای مقدار قابل توجهی ویتامین‌های ب۱، ب۲، ب۳ و ث می‌باشد. در ضمن این میوه خوش رنگ و خوش طعم دارای مواد معدنی ضروری برای بدن مانند کلسیم، گوگرد، آهن، فسفر، منیزیم و پتاسیم است.

هر یک از مواد معدنی فوق نقش مؤثری در سلامتی و تندرستی بدن ما دارند. اگر خرمالو به خوبی رسیده باشد، برای کودکان نیز میوه‌ای مفید محسوب می‌شود و در رشد و نمو آن‌ها مؤثر است. در ضمن خرمالو میوه اشتها آوری است.

کلسیم در رشد کودکان و حفظ انرژی برای بزرگسالان مؤثر است. آهن عنصر اصلی خون سازی، و پتاسیم اشتهاآور و شستشو دهنده کلیه و کبد می‌باشد. این میوه در افراد مبتلا به نقرس و بیماری‌های کبدی و کلیوی بسیار مؤثر است.

موادقندی خرمالو شامل لوولز و گلوکز است و با آن که مقدار آن ۲۰ درصد است، برای مبتلایان به بیماری قند، زیان بخش نیست.

خرمالو حاوی مقدار زیادی پکتین است. پکتین یکی از انواع فیبرهای محلول در آب است که باعث کاهش چربی‌های خون می‌شود.

اسیدهای موجود در خرمالو عبارتند از: اسید مالیک، اسید سیتریک و اسید تارتاریک. سلولز موجود در خرمالو به‌طور نسبی کم است و از این نظر هضم آن آسان‌تر می‌باشد.

خرمالو دارای مقدار کمی تانن می‌باشد که گاهی ممکن است موجب یبوست شود.

همان‌طور که ذکر شد، خرمالو سرشار از ویتامینA است. چنانچه این ویتامین به مقدار کافی به بدن نرسد، نه تنها قدرت بینایی را کم می‌کند، بلکه باعث شکننده شدن پوست، ناخن و موها می‌شود. همچنین در میزان هوش و سلامت بدن نیز اختلال ایجاد می‌شود.

می‌توان از آب خرمالو برای درمان زخم‌ها استفاده کرد. همچنین این میوه برای آفت دهان و گلودرد بسیار مفید است. مصرف این میوه با ارزش به همه شما توصیه می‌شود.

چوب

چوب گونه‌ای از درخت خرمالو با نام آبنوس شناخته می‌شود که سنگین و محکم است و مغز چوب آن به رنگ سیاه براق می‌باشد (عمدتاً گونه Diospyros ebenum). گونه‌هایی که مغز چوب سیاه‌رنگ دارند بیشتر از نظر چوبشان اهمیت دارند تا میوه آنها.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•