هلو

هُلو میوه آبدار درخت هلو (نام علمی: Prunus Persica در لاتین به معنی آلوی ایرانی) و دارای هستهٔ سخت، گوشت زرد، یا نسبتاً سفید و پوستی مخملی است . بر اساس چسبیدن گوشت به هسته، این میوه به دو دسته هسته‌جدا و هسته‌چسب تقسیم می‌شود. نوعی دیگر از خانواده هلو است، که در ایران شفتالو به میوه دیگری غیر از هلو گفته می‌شود که از هلو شیرین تر است، به بزرگی هلو نیست، هسته اش همیشه چسبیده‌است و پوست آن از هلو کرک کمتری دارد، رنگش کمی متفاوت تر از هلو است، و برگه آن مرغوب تر از هلو می‌باشد) یکی دیگر از میوه‌هایی که تا حد زیادی با هلو ارتباط دارد شلیل است. ارتباط شلیلها با هلو تا حدی است که در واقع گاهی اوقات محصولات هلو حاوی تعداد کمی شلیل است و برعکس. شلیل در واقع نوعی هلو با ژن مغلوب است که میوه‌های بدون کرک تولید می‌کند. گزارش آمار جهانی نشان دهنده این امر است که هلو پرطرفدارترین میوه در کل جهان از نظر طعم و مزه است. درخت هلو سه نوع شاخه ساده، مرکب و کاذب تولید می‌کند. شاخه‌های ساده فقط جوانه رویشی تولید می‌کنند. شاخه مرکب، جوانه رویش و زایشی و شاخه کاذب در طول شاخه جوانه زایش و در نوکم جوانه رویشی تولید می‌کند که در هنگام هرس نوک شاخه کاذب حذف می‌شود. جوانه گل هلو ساده است و در جانب شاخه‌های یک ساله تشکیل می‌شود)

محتویات

• ۱ خواص
• ۲ انواع
• ۳ انواع هلو
• ۴ نگهداری
  • ۴.۱ کنه ها
  • ۴.۲ آفات
• ۵ نگارخانه
• ۶ منابع

خواص

هلو مثل تمام میوه‌ها خواص ادرارآور و ملین دارد. گوشت هلو دارای سلولوزهای نرم است و کاملاً هضم می‌شود. هلو میوه‌ای نسبتاً کم ترشی است. مواد قندی و نشاسته‌ای آن به آسانی هضم می‌شود و معده به راحتی هضم آن را تحمل می‌کند.

هلو سرشار از انواع ویتامین هاست، به خصوص ویتامین‌های ب۱، ب۲ و آ.

انواع

هلو داری انواع مختلف با گونه‌ها و طعم‌های متفاوت است. از انواع مختلف این میوه می‌توان به بلخی، کاردی، زعفرانی (که دارای دو نوع هسته جدا و هسته چسب موجود است و مورد استفاده قرار می‌گیرد)، هلو انجیری، هلو هلندری (که شباهت فریبنده‌ای به زرد آلو دارد) نام برد. از استان‌های تولیدکننده عمده هلو می‌توان به استان چهار محال و بختیاری و به صورت عمده شهر گردشگری و زیبای سامان و استان البرز و شهر کرج اشاره کرد. هلوی بلخی، که بسیار بزرگ و شیرین است، از تولیدش بسیار کاسته شده‌است، زیرا بلافاصله بعد از تماس لک می‌شود و چهرهٔ بدی به خود می‌گیرد.

انواع هلو

هلو انواع مختلفی دارد که بیش از ۳۰۰ رقم هلو تنها در آمریکای شمالی رشد می‌کند.

نام	خصوصیات
هلو زرد	ین هلو نسبت به هلوهای سفید دارای مزه تند و اسیدی است.
هلو سفید	هلو سفید به خاطر اسیدی بودن کم نسبت به هلوهای زرد شیرینتر است. همچنین، دارای بافت نرم و خوشمزه تری نسبت به هلوهای زرد هستند.
هلو فریاستون	هلو فریاستون به دانه نمی‌چسبد و می‌توان آن را با دست جدا کرد. این هلوها نسبت به هلوهای کلینگاستون بزرگتر بوده و آب کمی دارند.
هلو کلینگ استون	دارای گوشتی هستند که به دانه چسبیده‌اند. آنها نرمتر، شیرینتر و آبدارتر از هلوهای فریاستون هستند.
هلو انجیری	این نوع هلو در بازارهای کشاورزان و بازارهای تخصصی در ماه‌های ژوئیه و اوت در دسترس می‌باشد.
شلیل	شلیل طعم سبکتری داشته و هلوها طعم بیشتری دارند. بر اساس ظاهر، فاقد وجود کرک روی پوست شلیل است، و هستهٔ آن به گوشته نمی‌چسبد و کمتر از هلو آب دارد

نگهداری

هلو در دمای 0 درجه سانتیگراد و 32 درجه فارنهایت و رطوبت بالا ذخیره می شود. هلو بسیار اسیب پذیر است و بعد از برداشت در عرض دو هفته باید به کنسرو تبدیل شود و یا استفاده شود.

هلو از نظر اقلیمی میوه ای است که پس از برداشت هم همچنان به رشد میوه ها ادامه داده است.

کنه ها

کنه قرمز اروپا یا زرد در درختان هلو یافت می شود.

آفات

درختان هلو مستعد آفاتی همچون حلقه برگ هستند.که معمولا به طور مستقیم روی میوه تاثیر نمی گذارد اما از رشد درخت جلوگیری می کند چندین دارو می تواند با این آفت مقابله کند.از جمله مخلوط بردو که از نوعی قارچ گرفته می شود و سایر افت کش ها که از عناصر مس ساخته می شوند این میوه مستعد پوسیدگی یا قهوه ای یا قرمز است.^[۱]

نگارخانه

• 

  درخت هلو شکوفه داده

• 

  هلوهای رسیده روی شاخه

• 

  شکوفه‌های هلو

• 

  هلوهای چیده شده

• 

  نقاشی از کلود مونه: ظرفی پر از هلو

• 

  شکوفه‌های هلو و یک زنبور

شاه‌توت

شاه‌توت، گونه‌ای درخت گل دار متعلّق به خانوادهٔ توت سانان (Moraceae)، و بومی آسیای جنوب غربی می‌باشد. کاشت این درخت در زیستگاه بومی‌اش از پیشینه‌ای چنان طولانی برخوردار است که مشکل می‌توان گسترهٔ طبیعی انواع مختلف آن را به‌طور دقیق مشخّص نمود. در سردهٔ توت‌ها (Morus)، درخت شاه‌توت از همه کوچک‌تر است و بلندی آن گاه ممکن است تا ۳۰ پا (حدود ۹ متر) برسد، و در صورت عدم رسیدگی در سنّ پایین به شکل بوته باقی می‌ماند. این درخت عمری طولانی دارد و بعضاً دیده شده چند صد سال میوه دهد.^[۱]

میوه شاتوت بزرگتر از توت سفید است و رنگ آن قرمز تیره یا ارغوانی و مزه‌اش ترش و شیرین و مطبوع است.^[۲] شاتوت را می‌توان به صورت خام، پخته یا مربا مصرف کرد.

محتویات

• ۱ ویژگی‌های خوراکی
• ۲ ارزش غذایی
• ۳ نگارخانه
• ۴ منابع

ویژگی‌های خوراکی

وجود مواد خوراکی بسیار و نقش هم‌افزایی این مواد مغذی بر یکدیگر سبب شده‌است تا این میوه به عنوان منبعی خوب برای تأمین نیاز روزانه به ریزمغذی‌های گوناگون به‌شمار رود. شاه‌توت از نظر فعالیت آنتی‌اکسیدانی یکی از بهترین خوراکی‌هاست که دارای فیتوکمیکال‌های قوی مانند آنتوسیانین است. آنتوسیانین رنگدانه‌ای است که باعث سیاه رنگ شدن شاتوت می‌شود.^[۲]

شاتوت‌ها دارای کالری پایینی بوده (در هر ۱۰۰ گرم، ۴۳ کالری) و منبع خوبی از ویتامین C و A و E و آنتی‌اکسیدان است. همچنین شاتوت‌ها منبع خوبی از آهن هستند که به ندرت در دیگر گونه‌های توت‌ها پیدا می‌شود. این میوه همچنین سرشار از پتاسیم، منگنز و منیزیم است. پتاسیم بخش مهمی از سلول و مایعات بدن است که میزان ضربان قلب و فشار خون را کنترل می‌کند. شاتوت دارای مقدار فراوانی ویتامین B کمپلکس از گروه ویتامین‌ها و نیز ویتامین K است.^[۲]

وجود انواع آنتی‌اکسیدان‌های گوناگون در شاتوت، «درجه ظرفیت جذب رادیکال‌های آزاد» آن را که یک شاخص اندازه‌گیری تأثیر مواد غذایی در پیشگیری از سرطان است، به رقم ۵۳۵۰ در هر صد گرم رسانده‌است.^[۳]

این نوع توت حاوی مقدار بسیار خوبی از ویتامین B6، نیاسین، ریبوفلاوین و اسیدفولیک است. این ویتامین‌ها دارای وظایف مشترکی بوده و به بدن در سوخت و ساز کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها کمک می‌کنند.^[۲]

استفاده از جوشانده برگ‌های این میوه برای برطرف کردن حالت تهوع از قدیم معمول بوده و ریشه آن برای درمان اسهال خونی استفاده می‌شده‌است در برگ شاه‌توت ماده ای ضد قند وجود دارد که می‌تواند مرض قند را درمان کرده و قند خون را کاهش دهد. به همین دلیل می‌توان از آن در صورت وجود قند در ادرار و معالجه دیابت استفاده کرد.^[۳]

ارزش غذایی

درخت شاه توت در روستای دارالسیاده سیدان، خراسان جنوبی، ایران

شاه توت سرشار از گلوکز و ماده قندی است و دارای ویتامینهای A - C (که در رفع خستگی ناشی از فعالیت‌های فکری مفید است) - املاح معدنی و تانن است.^[۳]

Mulberries, raw

مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۱۸۰ کیلوژول (۴۳ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۹٫۸ g
قندها	۸٫۱
فیبر	۱٫۷ g
چربی	۰٫۳۹ g
پروتئین	۱٫۴۴ g
ویتامین ب۱ (تیامین)	۰٫۰۲۹ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)	۰٫۱۰۱ میلی‌گرم (۷٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین)	۰٫۶۲ میلی‌گرم (۴٪)
ویتامین ب۶	۰٫۰۵ میلی‌گرم (۴٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹)	۶ میکروگرم (۲٪)
ویتامین C	۳۶٫۴ میلی‌گرم (۶۱٪)
کلسیم	۳۹ میلی‌گرم (۴٪)
آهن	۱٫۸۵ میلی‌گرم (۱۵٪)
منیزیم	۱۸ میلی‌گرم (۵٪)
فسفر	۳۸ میلی‌گرم (۵٪)
پتاسیم	۱۹۴ میلی‌گرم (۴٪)
سدیم	۱۰ میلی‌گرم (۰٪)
روی	۰٫۱۲ میلی‌گرم (۱٪)
Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

نگارخانه

• 

  برگ این گیاه

• 

  میوه درخت

• 

  گل‌های مادینه گیاه

• 

  شاه‌توت رسیده

• 

  شاه‌توت رسیده

سیب

درخت سیب (نام علمی: M. pumila) درختی برگریز از خانواده گلسرخیان است که به خاطر میوه شیرین و گوشتی‌اش شناخته شده‌است. در سرتاسر دنیا، این درخت برای میوه‌اش کشت می‌شود و وسیع‌ترین گونهٔ رشد کرده از سرده مالوس است. منشأ این درخت آسیای مرکزی است؛ جایی که امروزه هنوز هم گونهٔ وحشی آن یعنی مالوس سیورسی یافت می‌شود. سیب پس از هزاران سال کشت در آسیا و اروپا، توسط مهاجران اروپایی به آمریکای شمالی برده شد. سیب در برخی فرهنگ‌ها از اهمیت مذهبی و اساطیری بالایی برخوردار است، از جمله فرهنگ اهالی اسکاندیناوی، یونان و مسیحیان اروپایی قدیم. سیب همچنین یکی از سین‌های اصلی هفت‌سین است.

درختان سیب حاصل از کاشت دانه بزرگ هستند، اما درختان حاصل از پیوند ریشه (ساقه زیرزمینی) کوچکند. بیش از ۷٬۵۰۰ رقم سیب شناخته شده وجود دارد، و در نتیجه طیف وسیعی از ویژگی‌های دلخواه به دست می‌آید. ارقام مختلف برای سلیقه‌ها و استفاده‌های مختلف از جمله آشپزی، مصرف خام و تولید شراب پرورش می‌یابند. درختان سیب معمولاً با پیوند زدن تکثیر داده می‌شوند، گرچه سیب‌های وحشی به سادگی از دانه می‌رویند. درختان و میوهٔ سیب مستعد تعدادی از آفت‌های قارچی و باکتریایی قابل کنترل با روش‌های ارگانیک و غیرارگانیک هستند. در سال ۲۰۱۰، در بخشی از پژوهشی که برای کنترل بیماری و پرورش انتخابی محصول سیب صورت گرفت، ژنوم این میوه رمزگشایی شد.

در سال۲۰۱۰، حدود ۶۹ میلیون تن سیب در سراسر جهان به عمل آمد، که تقریباً نیمی از این مقدار را چین تولید کرده بود. ایالات متحده با بیش از ۶٪ تولید دنیا دومین تولیدکنندهٔ مهم بوده‌است. ترکیه جایگاه سوم و ایتالیا، هندوستان و لهستان مقام‌های بعدی را داشته‌اند. سیب معمولاً به صورت خام مصرف می‌شود، اما در بسیاری از غذاها (بویژه دسرها) و نوشیدنی‌ها هم استفاده می‌گردد. در میان عوام آثار مثبت بسیاری به سیب نسبت داده می‌شود. با این حال پروتئین‌های متفاوت موجود در سیب دو نوع آلرژی را سبب می‌شوند.

محتویات

• ۱ اطلاعات گیاه‌شناسی
  • ۱.۱ نیاکان وحشی
  • ۱.۲ ژنوم
• ۲ تاریخچه
• ۳ جنبه‌های فرهنگی
  • ۳.۱ در باورهای پیش از مسیحیت قبایل ژرمن
  • ۳.۲ اسطوره‌شناسی یونانی
  • ۳.۳ میوه ممنوع در بهشت
  • ۳.۴ ایران
• ۴ ارقام
  • ۴.۱ ارقام ایرانی سیب
• ۵ کشت
  • ۵.۱ تولید مثل
  • ۵.۲ گرده‌افشانی
  • ۵.۳ رسیدن و چیدن میوه
  • ۵.۴ انبار کردن
  • ۵.۵ آفات و بیماری‌ها
• ۶ تولیدکنندگان سیب
  • ۶.۱ ایران
• ۷ ارزش خوراکی
• ۸ مصرف انسان
  • ۸.۱ استفاده‌های ویژه
  • ۸.۲ محصولات ارگانیک
  • ۸.۳ فیتوکمیکال‌ها
  • ۸.۴ محصولات دیگر
  • ۸.۵ تأثیر بر سلامتی
  • ۸.۶ حساسیت
  • ۸.۷ سمی بودن دانه
• ۹ ضرب‌المثل
• ۱۰ جستارهای وابسته
• ۱۱ منابع
• ۱۲ جستارهای وابسته
• ۱۳ پیوند به بیرون

اطلاعات گیاه‌شناسی

شکوفه‌ها، میوه، و برگ‌های درخت سیب

شکوفه‌های درخت سیب (کرمانشاه، شهرستان دالاهو، گهواره)

سیب درخت برگریزی است که معمولاً ارتفاعش در درخت‌های کاشته شده از ۱٫۸ تا ۴٫۶ متر و در درخت‌های خودرو تا ۱۲ متر می‌رسد.^[۳] هنگام کشت، اندازه و شکل و تراکم شاخه‌ها با انتخاب ساقه زیرزمینی و روش برش آن تعیین می‌شود. برگ‌ها متناوب به رنگ سبز تیره و شکل تخم مرغی ساده با حاشیه‌های دندانه‌دار بوده و از سطح زیرین اندکی کرک‌دار هستند.^[۴]

سیب چهار نوع شاخه دارد: نرک، لامبورد، براندی، سیخک (اسپور). اسپورها شاخه‌های کوتاهی با طول بین ۳ الی ۷ سانتیمتر بوده و در سال دوم در نوک شاخه جوانه‌های زایشی تولید می‌کنند.

شکوفه‌ها در بهار هم‌زمان با جوانه زدن برگ تولید می‌شوند. درخت سیب دارای گل‌آذین خوشه‌ای با ۴ تا ۶ گل است. گل‌های ۳ تا ۴ سانتیمتری (۱٫۲ تا ۱٫۶ اینچ) دارای پنج گلبرگ برنگ سفید و کمی صورتی – که به‌تدریج رنگ می‌بازد – هستند. گل مرکزی گل‌آذین «شاه‌گل» نامیده می‌شود، که پیش از بقیه باز شده و می‌تواند به میوهٔ بزرگتری تبدیل شود.^[۴][۵]

میوه اواخر تابستان یا پاییز می‌رسد، انواع مختلف با اندازه‌های بسیار متفاوتی وجود دارد. هدف پرورش‌دهندگان تجاری، تولید سیبی به قطر ۷ تا ۸٫۳ سانتیمتر با توجه به اولویت‌های بازار است. تعدادی از خریداران، به ویژه ژاپنی‌ها، سیب بزرگ را ترجیح می‌دهند، در حالیکه سیب‌هایی با قطر کمتر از ۵٫۷ سانتیمتر ارزش کمی در بازار دارند و معمولاً برای گرفتن آب میوه استفاده می‌شوند. پوست سیب‌های رسیده معمولاً قرمز، زرد، سبز، صورتی، یا حنائی است، گرچه گونه‌های دو یا چند رنگ هم ممکن است یافت شود.^[۶] پوست میوه هم ممکن است به‌طور کامل یا قسمتی حنائی، زبر و قهوه‌ای باشد. پوست بیرونی با لایه محافظی از ترشحات مومی پوشانده شده‌است.^[۷] گوشت میوه معمولاً سفید متمایل بزرد کمرنگ است، گرچه گوشت صورتی یا زرد هم شناخته شده‌است.^[۶]

نیاکان وحشی

نوشتار اصلی: مالوس سیورسی

نیای اصلی و وحشی گونه‌های اهلی، مالوس سیورسی است که در کوه‌های آسیای مرکزی، در قزاقستان جنوبی، قرقیزستان، تاجیکستان و سین کیانگ چین به صورت خودرو رشد می‌کند.^[۴][۸] برخلاف سیب‌های اهلی، برگ این درختان در پاییز قرمز می‌شود.^[۹] اخیراً از مالوس سیورسی استفاده شده‌است تا مقاومت سیب در آب و هوای سردتر بالا برده شود.^[۱۰] به احتمال زیاد کاشت گونه‌ها، نخستین بار در طرفین پوشیده از درخت کوه‌های تیان شان شروع شده و در یک دوره زمانی طولانی پیشرفت کرده و وسیله دومین شارش ژن از دیگر گونه‌ها را در گرده‌افشانی آزاد دانه‌ها فراهم کرد. تبادل مهم با سیب خودروی اروپایی، سیب کرب، موجب شد که سیب‌های موجود بیشتر به سیب کرب مرتبط باشند تا مالوس سیورسی که از نظر ریختی شبیه آن‌ها و اجدادشان است. بدون در نظر گرفتن ترکیب اخیر، سیب‌های موجود صفات موروثی خود را بیشتر از مالوس سیورسی به ارث می‌برند.^[۱۱][۱۲]

ژنوم

در سال ۲۰۱۰، گروهی بین‌المللی از دانشمندان با همکاری ژنومیست‌های گلکاری و باغبانی دانشگاه ایالتی واشینگتن، ژنوم کامل سیب را با استفاده از سیب زرد^[۱۳] رمزگشایی کردند. سیب حدود ۵۷٬۰۰۰ ژن دارد که بیشترین تعداد ژن از میان گیاهانی بوده که ژنومشان تاکنون مورد مطالعه قرار گرفته‌است.^[۱۴] ژن‌های سیب بیشتر از انسان (حدود ۳۰٬۰۰۰ ژن) هستند.^[۱۵]

این یافته جدید در مورد ژنوم سیب در شناخت ژن‌ها و شناسایی ژن‌های گوناگون مؤثر در مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها و خشکسالی و دیگر مشخصات دلخواه به دانشمندان کمک خواهد کرد. علاوه بر شناسایی ژن‌های دارای این مشخصات، شناخت ژن‌ها به دانشمندان اجازه خواهد داد هنگام پرورش سیب انتخاب‌های آگاهانه‌تری داشته باشند. رمزگشایی ژنوم همچنین نشات یافتن سیب‌های اهلی از مالوس سیورسی را – که مدت طولانی در مجامع علمی مورد بحث بود – اثبات کرد.^[۱۶]

تاریخچه

سیب خودرو «مالوس سیورسی» در قزاقستان

مرکز تنوع سرده مالوس در ترکیه شرقی است. شاید درخت سیب قدیمی‌ترین درخت کاشته شده باشد،^[۱۷] و میوه‌هایش از طریق گزینش در طول هزاران سال اصلاح شده‌اند. یافتن سیب‌های کوچک در قزاقستان، در سال ۳۲۸ قبل از میلاد را، به اسکندر نسبت داده‌اند.^[۴] سیب‌هایی که او به مقدونیه بازآورد ممکن است جد ساقه‌های زیرزمینی کوتاه باشند. سیب‌های زمستانی، که در اواخر پاییز چیده شده و در درجه حرارت بالای انجماد ذخیره می‌شوند، هزاران سال غذای مهمی در آسیا و اروپا بوده‌اند.^[۱۷]

سیب، در سده هفدهم توسط مهاجران به آمریکای شمالی آورده شد،^[۴] و نخستین باغ میوهٔ قاره آمریکای شمالی در بوستون توسط کشیش ویلیام بلکستون در سال ۱۶۲۵ کاشته شد.^[۱۸] تنها سیب بومی آمریکای شمالی سیب کرب است که زمانی سیب روستایی نامیده می‌شد.^[۱۹] سیب‌های مختلف که به شکل دانه از اروپا آورده شده بودند هم در مسیرهای حرکت تاجران بومی آمریکایی کاشته می‌شدند، و هم در مزارع استعماری گسترش یافتند. در سال ۱۸۴۵، کاتالوگی از یک محل نگهداری سیب‌ها در آمریکا، ۳۵۰ نوع متفاوت از «بهترین سیب‌ها» را تبلیغ می‌کرد؛ چنین چیزی ازدیاد انواع جدید را در اوایل سده نوزدهم در آمریکای شمالی نشان می‌دهد.^[۱۹] در سده بیستم پروژه‌های آبیاری در واشینگتن شرقی شروع شد و موجب شد صنعت چند میلیارد دلاری میوه گسترش یابد و محصول اصلی این صنعت سیب بود.^[۴]

تا سده بیستم، کشاورزان سیب‌هایشان را در طول زمستان برای استفادهٔ خودشان یا فروش، در زیرزمین‌های ضد سرما ذخیره می‌کردند. توانایی حمل و نقل پیشرفته سیب‌های تازه، بوسیلهٔ قطار و از طریق جاده، جایگزین نیاز به ذخیره‌سازی شد.^[۲۰][۲۱] در سده بیست ویکم، ذخیره‌سازی درازمدت محبوبیت یافت، چرا که از امکانات محیط کنترل‌شده برای تازه نگه داشتن سیب در طول سال استفاده می‌شد. مکان‌های با محیط کنترل‌شده، از رطوبت بالا، اکسیژن کم، و سطح کنترل‌شدهٔ دی‌اکسید کربن برای حفظ تازگی میوه بهره می‌گیرند.^[۲۲][۲۳]

ایران

سفرهٔ هفت‌سین

هفت‌سین سفره‌ای است که ایرانیان هنگام نوروز می‌چینند و به جز آینه، کتاب آسمانی، تنگ ماهی و تخم‌مرغ، هفت چیز که با سین شروع می‌شود بر آن می‌نهند:سنجد، «سیب»، سبزه، سمنو، سیر، سرکه، سماق.

بعد از سنجد دومین ظرفی که بر روی سفرهٔ هفت‌سین قرار داده می‌شود سیب است. سیب نماد سلامتی است. ضرب‌المثل معروفی می‌گوید: «کسی که روزانه یک سیب بخورد، به پزشک نیازی نخواهد داشت.»^[۳۶] تحقیقات علمی جدید، عقیده دارند که سیب شایستگی این شهرت که با خوردن آن انسان سالم می‌ماند را دارد.^[۳۷] بنابراین در فلسفه نوروز، سیب به انسان یادآوری می‌کند که به فکر بهداشت و سلامت خود باشد.^[۳۸]

ارقام

سیب‌های قرمز و سبز در هندوستان

بیش از ۷٬۵۰۰ رقم شناخته شدهٔ سیب وجود دارد.^[۳۹][۴۰] ارقام سیب، حتی زمانی که از یک ساقه زیرزمینی رشد کرده باشند، از نظر بازده محصول و اندازه نهایی درخت متفاوت هستند.^[۴۰] در آب و هوای مناطق معتدل و مناطق نیمه‌گرمسیری ارقام متفاوتی وجود دارند. «مجموعه ملی میوه» بریتانیا، که مسئولیت آن با وزارت امور محیط زیست محصولات غذایی و روستایی است، مجموعه‌ای با بیش از ۲٬۰۰۰ نوع درخت سیب در کنت دارد.^[۴۱] دانشگاه ریدینگ، که مسئول توسعه مجموعه ملی پایگاه داده‌های انگلستان است، امکان جستجوی این مجموعه ملی را فراهم می‌کند. کار دانشگاه ریدینگ بخشی از برنامه مشارکتی اروپایی‌ها برای منابع ژنتیک گیاهی است که ۳۸ کشور در آن در گروه کاری مالوس/ پایرس شرکت کرده‌اند.^[۴۲]

پایگاه داده‌های مجموعه ملی میوه بریتانیا اطلاعات غنی از مشخصات و منشأ بسیاری از سیب‌ها را داراست؛ از جمله نام‌هایی برای گونه‌های سیبی که در اصل از دیدگاه ژنتیکی یکی هستند. بیشتر این ارقام برای تازه خوردن پرورش یافته‌اند (سیب‌های دسر)، گرچه تعدادی به‌طور اختصاصی برای پختن (سیب‌های پختنی) یا تولید شراب کشت می‌شوند. مزهٔ سیب‌های شراب ترش‌تر و گس‌تر از آن هستند که تازه خورده شوند، اما عطر و مزه‌ای به شراب می‌دهند که سیب‌های دسر توانایی تولیدش را ندارند.^[۴۳]

ارقام معروف سیب‌های تجاری نرم، اما، ترد هستند. دیگر کیفیت‌های دلخواه در روش‌های جدید پرورش سیب تجاری، پوست رنگی، نداشتن پوست قهوه‌ای، سهولت حمل‌ونقل، توانایی ذخیره شدن طولانی‌مدت، بازده بالا، مقاوم بودن در برابر بیماری، شکل عمومی سیب، و طعم عالی است.^[۴۰] سیب‌های جدید از سیب‌های قدیمی شیرین‌تر هستند، چرا که مزهٔ عمومی سیب‌ها در طول زمان تغییر کرده‌است. بیشتر اهالی آمریکای شمالی و اروپایی‌ها طرفدار مزه شیرین و ملس هستند، اما به دنبال آن‌ها اقلیت قابل توجهی هم طرفدار سیب‌های ترش‌مزه هستند.^[۴۴] سیب‌های خیلی شیرین با اندکی مزهٔ ترش در آسیا^[۴۴] و به ویژه شبه‌قاره هند محبوب هستند.^[۴۳]

ارقام قدیمی اغلب شکل عجیب و غریب، پوست قهوه‌ای رنگ، بافت‌ها و رنگ‌های متنوع دارند. به نظر عده‌ای طعم آن‌ها از ارقام جدید بهتر است،^[۴۵] اما امکان دارد مشکلات دیگری داشته باشند که موجب می‌گردد از نظر تجاری به خاطر بازده پایین، حساسیت نسبت به بیماری، یا تحمل ضعیف در برابر انبار کردن یا حمل‌ونقل یا حتی نداشتن اندازهٔ مناسب قابل دوام نباشند. از ارقام قدیمی تنها چند تایی هنوز به میزان وسیعی تولید می‌شوند، اما بیشتر آن‌ها توسط باغبان‌های خانگی یا کشاورزان نگهداری شده و به‌طور مستقیم به بازارهای محلی فروخته می‌شوند. ارقام غیرمعمولی محلی زیادی با طعم و ظاهر منحصربفرد وجود دارند؛ در دنیا کارزارهایی برای جلوگیری از انقراض چنین ارقام محلی به راه افتاده‌اند. در انگلستان، ارقام قدیمی مثل کاکسز اورنج پایپین و اِگرمونت راسِت هنوز اهمیت تجاری دارند، اگرچه با استانداردهای جدید بازده آن‌ها پایین است و مستعد بیماری هستند.^[۴۶]

• 

  آلیس

• 

  آناناسرنت

• 

  خوش بو

• 

  بلدبسکوپ

• 

  تو سرخ

• 

  اکتشاف

• 

  بریملی

• 

  وینستون

• 

  سیاه آرکانزاس

• 

  فوجی

• 

  زرد

• 

  رنت طلایی

• 

  گالا

• 

  جاسوس شمالی

• 

  جیمز گریو

• 

  گرنی اسمیث

• 

  مکینتاش

• 

  زرد شفاف

• 

  رز اقیانوس آرام

• 

  دبینت

• 

  چمپیون

• 

  لیگول

• 

  بانوی صورتی

• 

  بوسکوپ ارگانیک

• 

  سرخ

• 

  کاکسز اورنج پایپین

• 

  توپاز

• 

  زیبای حمام

• 

  گراون اشتاین

ارقام ایرانی سیب

تعدادی از ارقام سیب‌های بومی ایران عبارتنداز:

• سیب گلاب (گلاب اصفهان، گلاب تربت حیدریه، گلاب شهریار، گلاب شیراز، گلاب کهنز، گلاب صحنه)
• سیب مشهد (سیب عباسی مشهد، نارسیس مشهد، پاییزه زرد مشهد، دیررس مشهد، مربایی مشهد، سیب اخلمد مشهد، سیب علی موری خراسان)
• سیب اردبیل (اردبیل۱، اردبیل۲)
• سیب اهر (اهریاشکی، سیب تابستانه اهر)
• تبریز (سیب شیخ احمد تبریز، شیشه‌ای تبریز)
• سیب مراغه (سیب مشهدی نوری مراغه)
• آزایش اصفهان
• نایون ارنگه
• سیب خورسیجان
• قرمز رضائیه
• سیب سلطانی شبستر
• انگلیسی شیراز
• اوغاز شیروان
• سیب قندک کاشان
• سیب حاجی کرج
• زنوز مرند
• کولی محلات
• (آلماسی، سیب بشقابی باخی، سیب حیدرزاده (قره یاپراق)، خلخال، دریان، روئین، سلطانی، شفیع‌آبادی، شمیرانی، گلشاهی، گمی آلماسی، قارپوزآلما، قندک)

کشت

تولید مثل

یک درخت سیب در آلمان

در طبیعت، درخت سیب به سادگی از دانه رشد می‌کند. همانند اغلب میوه‌های پایا، سیب به‌طور عادی به روش غیر جنسی و قلمه زدن تکثیر می‌شود. «دگرماننده بودن» زیاد نهال‌های سیب موجب می‌شود که به جای ارث بردن DNA از والدین و تولید سیبی جدید با همان مشخصات والدین، نهال‌های درخت جدید می‌توانند تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای با آن‌ها داشته باشند.^[۴۷] تنوع کروموزومی سه دسته‌ای در هنگام تولیدمثل مانع دیگری ایجاد می‌کند، چرا که در تقسیم سلولی به‌طور مساوی تقسیم نمی‌شوند و حاصل آن جدایی نامساوی کروموزوم‌های آنوپولوئیدی (aneuploids) است. حتی در حالت‌های نادری که یک گیاه با کروموزومی سه دسته‌ای بتواند دانه تولید کند (برای نمونه درخت سیب)، نهال‌های به وجود آمده به ندرت باقی می‌مانند.^[۴۸]

چون سیب از طریق دانه به خوبی تولیدمثل نمی‌کند، برای تولید درخت‌های جدید سیب عموماً از روش قلمه زدن استفاده می‌کنند. می‌توان ساقه زیرزمینی را که برای پایه قلمه مورد استفاده قرار می‌گیرد طوری انتخاب کرد که درختانی با سیب‌هایی در اندازه‌های متفاوت تولید کرد و نیز در مقاومتشان در برابر زمستان، حشرات، و بیماری، و نیز وابستگی به خاک مشخص تغییر پدید آورد. از ساقه‌های زیرزمینی کوتاه می‌توان برای تولید آن دسته از درختان سیب خیلی کوچکی (کمتر از سه متر ارتفاع در هنگام بلوغ) استفاده کرد که در چرخهٔ زندگی‌شان زودتر از درختانی با اندازه کامل میوه می‌دهند.^[۴۹] استفاده از ساقه‌های زیرزمینی کوتاه به ۳۰۰ سال پیش از میلاد، به ایران و منطقه آناتولی برمی‌گردد. اسکندر نمونه‌هایی از ساقه‌های زیرزمینی کوتاه به لیسه ارسطو فرستاد. استفاده از ساقه‌های زیرزمینی کوتاه در سده پانزدهم در جهان رواج یافت و بعدها چرخه‌هایی از محبوبیت و کاهش آن داشت.^[۵۰] بیشتر ساقه‌های زیرزمینی که امروزه برای کنترل اندازهٔ سیب‌ها استفاده می‌شوند در آغاز سده ۱۹۰۰ در انگلستان گسترش یافتند. مؤسسه پژوهشی باغبانی و کشاورزی واقع در کنت انگلستان پژوهش‌های وسیعی را در زمینهٔ ساقه‌های زیرزمینی رهبری کرد، و امروزه برای نشان دادن منشأ ساقه‌های زیرزمینی این مؤسسه به آن‌ها پسوند «M» داده می‌شود. ساقه‌های زیرزمینی دارای پسوند «MM» نوع متفاوتی از ساقه‌های زیرزمینی را نشان می‌دهند که بعدها در این مؤسسه با سیب جاسوس شمالی از منطقه مرتون لندن پیوند زده شدند.^[۵۱]

بیشتر ارقام جدید سیب به صورت نهال، یا به صورت اتفاقی به وجود می‌آیند یا آگاهانه برای بدست آوردن خصوصیات مشخصی با ارقام دیگر پیوند زده می‌شوند.^[۵۲] واژگانی همانند «سیدلینگ»، «پایپین»، و «کرنل» در نام تعدادی از ارقام سیب مشخص می‌کند که آن‌ها از نهال منشأ گرفته‌اند. سیب می‌تواند یک جوانه غیرعادی (جهش و تغییر ناگهانی تنها در یک شاخه) تشکیل دهد. تعدادی از جوانه‌های غیرعادی را برای کم کردن کشش درخت والد از بین می‌برند. آن‌هایی که تفاوت عمده‌ای با درخت والد داشته باشند به عنوان رقم جدید تلقی می‌شوند.^[۵۳]

از دهه ۱۹۳۰، ایستگاه پژوهش‌های برتر دانشگاه مینه‌سوتا سیب‌های مهمی را که در سرتاسر مینه‌سوتا و ویسکانسین با اهداف تجاری و هم توسط باغداران محلی به‌طور وسیعی کشت می‌شوند و رشد ثابتی داشته‌اند معرفی کرد. ارقام «هارالسون» (درخت سیبی که به‌طور گسترده در مینه‌سوتا کشت می‌شود)، «ولثی»، «هانی گولد» و «هانی کریسپ» مهم‌ترین ارقام معرفی شده بودند.

درختان سیب به ارتفاع خیلی بالای اکوادور خو گرفته‌اند، و به خاطر آب و هوای معتدل سالی دو بار میوه می‌دهند.^[۵۴]

گرده‌افشانی

نوشتار اصلی: گرده افشانی درختان میوه

زنبور باغ‌میسون روی شکوفه سیب، بریتیش کلمبیا در کانادا

درختان سیب قادر به خودگرده‌افشانی نیستند، برای تولید میوه باید گرده‌افشانی مصنوعی انجام پذیرد. پرورش‌دهندگان سیب اغلب در هر فصل در طول گل دادن، از گرده‌افشان‌ها برای انتقال گرده استفاده می‌کنند. استفاده از زنبورهای عسل برای گرده‌افشانی بسیار رایج است. ملکه‌های خرزنبور گاهی در باغ‌ها حاضر هستند، اما معمولاً تعدادشان برای گرده‌افشانی قابل‌توجه کافی نیست.^[۵۳]

بسته به نوع آب و هوا چهار تا هفت گروه گرده‌افشانی در سیب‌ها وجود دارد.

• گروه الف: زود گل می‌دهند، ۱ تا ۳ مه (۱۲ الی ۱۴ اردیبهشت)، گراون اشتاین
• گروه ب :۴ تا ۷ مه (۱۵ الی ۱۸ اردیبهشت) ،آیدارد، مکینتاش
• گروه پ: وسط فصل گل می‌دهند، ۸ تا ۱۱ مه (۱۹ الی ۲۲ اردیبهشت)، گرنی اسمیت، کاکسز اورنج پایپین
• گروه ت: اواخر/اواسط فصل گل می‌دهند، ۱۲ تا ۱۵ مه (۲۳ الی ۲۶ اردیبهشت) ،سیب زرد
• گروه ث: دیر گل می‌دهند، ۱۶ تا ۱۸ مه (۲۷ الی ۲۹ اردیبهشت)، سیب بربرن
• گروه ج: ۱۹ تا ۲۳ مه (۳۰ اردیبهشت الی ۴ خرداد)، سانتن
• گروه چ: ۲۴ تا ۲۸ مه (۵ الی ۹ خرداد)، کورت پنتو گریس

گرده‌افشانی یک رقم می‌تواند توسط رقمی از همان گروه یا نزدیک به آن صورت پذیرد (الف با الف، یا الف با ب؛ اما الف با پ یا ت ممکن نیست).^[۵۵]

از دورهٔ متوسط سی‌روزهٔ گل‌دهی، شش روزِ اوجِ گل‌دهیِ درخت سیب و درخت گرده‌ده، هم‌زمان است و گاهی اوقات از روی این ویژگی، درخت‌ها طبقه‌بندی می‌شوند.

رسیدن و چیدن میوه

نوشتار‌های اصلی: چیدن میوه و هرس درخت میوه

ارقام سیب، حتی زمانی که از یک ساقه زیرزمینی رشد کرده باشند، در محصول و اندازه نهایی درخت با هم تفاوت دارند. بعضی ارقام، اگر هرس نشوند، ضمن رشد بسیار زیاد محصول فراوانی می‌دهند که برداشت آن‌ها را بسیار دشوار می‌کند. بستگی به تراکم درخت (تعداد درختان کشت‌شده در واحد سطح)، درختان بالغ معمولاً هر سال ۴۰ الی ۲۰۰ کیلوگرم سیب می‌دهند. گرچه در سال‌های کمبود میوه میزان محصول به نزدیک صفر هم می‌رسد. برای چیدن سیب از نردبان‌های سه‌پایه که طوری طراحی شده‌اند که بین شاخه‌ها ثابت شوند، استفاده می‌شود. درختان قلمه‌شده از ساقه‌های زیرزمینی کوتاه، هر سال ۱۰ الی ۸۰ کیلوگرم محصول می‌دهند.^[۵۳]

سیب بسته به نوع آن در زمان‌های متفاوتی از سال می‌رسد. ارقام گالا، طلایی عالی، مکینتاش، ترانسپرنت، پرایمت، بژ شیرین و داچس در تابستان؛ فوجی، جوونا طلایی، زرد، سرخ، چننگو، گراون اشتاین، ولثی، اسنو، و بلنهایم در پاییز؛ و واینسپ، سیب سبز گرنی اسمیت، کینگ، واگنر، سوایزی، گرینینگ و تولمن سویت در زمستان می‌رسند.^[۱۹]

انبار کردن

از نظر تجاری، می‌توان سیب را ماه‌ها در اتاق‌هایی با اتمسفر کنترل‌شده نگهداری کرد و رسیدن تحریک شده توسط اتیلن را به تعویق انداخت. سیب معمولاً در اتاق‌هایی که کربن دی‌اکسید بیشتری جمع شده و تصفیه هوا بهتر صورت می‌گیرد ذخیره می‌شود. این مانع از افزایش زیاد اتیلن شده و از رسیدن سریع میوه جلوگیری می‌کند. بعد از خروج از انبار، عمل رسیدن میوه ادامه می‌یابد.^[۵۶]

تقریباً بیشتر ارقام سیب در صورت نگهداری در سردترین بخش یخچال (برای نمونه، زیر ۵ درجه سانتیگراد) برای ۲ هفته سالم می‌مانند. بعضی از انواع سیب از جمله سیب سبز گرنی اسمیت و فوجی را می‌توان بیش از یک سال نیز، بدون دیدن صدمه اساسی، نگه‌داری کرد.^[۵۷][۵۸]

آفات و بیماری‌ها

آفات و بیماری‌ها

برگ‌های درخت که از حشره صدمه زیادی دیده‌اند

شته

لکه سیاه سیب

لکه سیاه سیب

درختان سیب مستعد تعدادی آفت حشره، بیماری‌های قارچی و باکتریایی هستند. تعدادی از باغ‌های تجاری برنامه استفاده از اسپری‌های شیمیایی را برای بدست آوردن میوهٔ با کیفیت، سلامتی درخت و محصول زیاد دنبال می‌کنند. تمایل دیگر در مدیریت باغ‌ها استفاده از روش‌های کشاورزی ارگانیک است. این روش استفاده از آفت‌کش‌ها را ممنوع می‌کند، گرچه تعدادی از آفت‌کش‌های قدیمی مجاز هستند. برای نمونه، روش‌های کشاورزی ارگانیک شامل معرفی شکارچی طبیعی برای کاهش یک آفت ویژه می‌شوند.

رشتهٔ وسیعی از آفت‌ها و بیماری‌ها می‌توانند روی گیاه تأثیر بگذارند، سه مورد از رایج‌ترین بیماری‌ها/آفت‌ها عبارتند از: سفیدک، شته، لکه سیاه سیب.

• سفیدک: علائم سفیدک سطحی معمولاً در فصل بهار به صورت لکه‌های خاکستری روشن روی برگ‌ها، جوانه‌ها و گل‌ها ظاهر می‌شود. گل‌ها به رنگ زرد کرمی درآمده و به خوبی رشد نمی‌کنند. این بیماری می‌تواند به روشی که دور از روش درمانی بوتریتیس است، معالجه شود؛ کاهش موقعیت‌های ایجادکنندهٔ بیماری و سوزاندن گیاهان آلوده نخستین گام روش‌های پیشنهادی برای درمان هستند.^[۵۹]
• شته: پنج گونه از انواع شته در سیب یافت می‌شوند. شته دانه سیب، شته سیب خوشبو، شته سیب، شته اسپیرا، شته سیب کرک‌دار. انواع شته از روی رنگشان، از روی ایامی از سال که زنده هستند و تفاوت‌های شاخک‌هایشان – که جفتی کوچک برآمده از پشت شته هستند – شناسایی می‌شوند.^[۵۹]

شته‌ها از شاخ و برگ درختان تغذیه می‌کنند، آن‌ها از قسمت‌های سوزن‌مانند دهانشان برای مکیدن آب‌میوه استفاده می‌کنند. گونه‌های خاص در صورت زیاد بودن تعدادشان رشد و قوت درخت را کاهش می‌دهند.^[۶۰]

• لکه سیاه سیب: لکه سیاه سیب موجب تشکیل لکه قهوه‌ای زیتونی با بافت مخملی روی برگ‌ها می‌شود که بعدها به رنگ قهوه‌ای و بافت چوب‌پنبه‌ای شکل درمی‌آید. بیماری با تشکیل لکه‌های قهوه‌ای مشابه با بافت مخملی یا چوب‌پنبه‌ای روی میوه هم تأثیر می‌گذارد. لکه سیاه سیب با گسترش در سراسر قارچ‌هایی که روی برگ‌های پیر درخت سیب در روی زمین تشکیل می‌شوند و در طول آب‌وهوای گرم بهار روی رشد سال جدید تأثیر می‌گذارد.^[۶۱]

ار میان جدی‌ترین بیماری‌ها آتشک، یک بیماری باکتریایی، زنگ ژیمنوس پرانگیوم، و لکه سیاه، دو بیماری قارچی هستند.^[۶۰] کرم سیب و مگس سیب دو آفت دیگر هستند که روی درختان سیب تأثیر می‌گذارند. درختان جوان سیب مستعد آفت‌های پستانداری چون موش و آهو هم هستند، که از پوست نرم درخت به ویژه در زمستان تغذیه می‌کنند.^[۶۱]

تولیدکنندگان سیب

نوشتار اصلی: فهرست کشورها بر پایه تولید سیب

تولید سیب– ۲۰۱۷
کشور	تولید (میلیون تن
چین	۴۱٫۴
ایالات متحده آمریکا	۵٫۲
ترکیه	۳٫۰
لهستان	۲٫۴
هند	۲٫۳
ایران	۲٫۱
ایتالیا	۱٫۹
جهان	۸۳٫۱
منبع: فائو سازمان ملل متحد[۶۲]

تولید جهانی سیب در سال ۲۰۱۷ برابر با ۸۳٫۱ میلیون تن بوده‌است. چین تقریباً ۵۰ درصد از این مجموع را تولید کرد (جدول). و اروپا به همراه ترکیه ۱۷٪ محصول را تولید کردند،^[۶۲] بقیۀ تولیدکنندگان مهم که هر کدام کمتر از ۳-۵٪ از محصول کل دنیا را تولید کردند، عبارت بودنداز: ایالات متحده ، ترکیه و لهستان.^[۶۲]

ایران

سیب، بر اساس آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۳۹۲، مهم‌ترین تولید باغی این کشور است. بر پایه این گزارش، میزان تولید سیب، از ۲٬۸۵۴ هزارتن در سال ۱۳۸۸ به ۳٬۰۵۰ هزارتن در سال ۱۳۹۲ رسیده، که رشد سالانه ۱٫۷ درصد را نشان می‌دهد. در این سال‌ها تولید سیب، در بین دیگر محصولات باغی همواره رتبهٔ نخست را داشته‌است.

میزان تولید سیب در ایران طی سال‌های ۹۲–۱۳۸۸

سال	۱۳۸۸	۱۳۸۹	۱۳۹۰	۱۳۹۱	۱۳۹۲
تولید (هزار تن)	۲۸۵۴	۲۹۰۴	۳۱۱۳	۳۱۱۵	۳۰۵۰

در سال ۱۳۹۲، سیب، ۱۹ درصد تولیدات باغی کشور را به خود اختصاص داده‌است. استان آذربایجان غربی با تولید ۱۴ درصد، آذربایجان شرقی ۲۶ درصد و تهران ۱۱ درصد در مجموع بیش از نیمی از محصول سیب کشور را تولید کرده‌اند. این درصد نسبت به سال قبل ۲ درصد کاهش را نشان می‌دهد؛ که کاهش تولید سیب در استان‌های پُرتولید آذربایجان شرقی، زنجان و فارس است. در سال ۱۳۹۱، سه استان آذربایجان غربی با تولید ۲۳ درصد، آذربایجان شرقی ۱۳٫۸ درصد و فارس ۱۳ درصد، به ترتیب رتبه اول تا سوم تولید سیب را در کشور داشته‌اند. همچنین نقشهٔ تولید شهرستانی محصول در سال ۱۳۹۱ نشان می‌دهد که شهرستان‌های ارومیه، سمیرم، دماوند و سلماس در تولیدکننده‌های اصلی سیب در کشور بوده‌اند. مقایسهٔ میزان تولید سیب در کشور با تولید سیب تولیدکنندگان عمدهٔ جهان در سال ۲۰۱۴ میلادی (۱۳۹۲)، نشان می‌دهد که ایران با تولید ۳٬۰۵۰ هزارتن سیب در سال ۱۳۹۲، پس از چین، اتحادیه اروپا و آمریکا و در مقام چهارم تولید جهان قرار دارد. سهم ایران از تولید جهانی محصول ۴٫۳ درصد است.^[۶۳]

ارزش خوراکی

بر اساس گفته وزارت کشاورزی ایالات متحده، یک سیب معمولی ۲۴۲ گرم وزن و ۱۲۶ کالری انرژی دارد که شامل مقدار قابل توجهی فیبر غذایی، مقدار متوسطی از ویتامین ث، از طرف دیگر میزان کمی مواد غذایی ضروری است. جدول زیر دربردارنده اطلاعات غذایی این میوه است:^[۶۴]

سیب (با پوست)

مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۲۱۸ کیلوژول (۵۲ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۱۳٫۸۱ گرم
قندها	۱۰٫۳۹ گرم
فیبر	۲٫۴ گرم
چربی	۰٫۱۷ گرم
پروتئین	۰٫۲۶ گرم
آب	۸۵٫۵۶ گرم
ویتامین آی معادل	۳ میکروگرم (۰٪)
ویتامین ب۱ (تیامین)	۰٫۰۱۷ میلی‌گرم (۱٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)	۰٫۰۲۶ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین)	۰٫۰۹۱ میلی‌گرم (۱٪)
پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵)	۰٫۰۶۱ میلی‌گرم (۱٪)
ویتامین ب۶	۰٫۰۴۱ میلی‌گرم (۳٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹)	۳ میکروگرم (۱٪)
ویتامین C	۴٫۶ میلی‌گرم (۸٪)
کلسیم	۶ میلی‌گرم (۱٪)
آهن	۰٫۱۲ میلی‌گرم (۱٪)
منیزیم	۵ میلی‌گرم (۱٪)
فسفر	۱۱ میلی‌گرم (۲٪)
پتاسیم	۱۰۷ میلی‌گرم (۲٪)
روی	۰٫۰۴ میلی‌گرم (۰٪)
درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

مصرف انسان

نوشتار‌های اصلی: سیب پختنی و سیب شراب

مغز یک سیب، سیبی که بیشتر قسمت‌های آن خورده شده‌است

سیب اغلب به صورت خام خورده می‌شود. تمام سیب از جمله پوست آن برای مصرف انسان مناسب هستند، به جز دانه‌ها که ممکن است روی بعضی از افراد تأثیر داشته باشد. هسته‌ها اغلب خورده نشده و دور انداخته می‌شوند. انواعی از سیب که برای مصرف خام پرورش داده می‌شوند سیب دسر یا سیب مجلسی نامیده می‌شوند.

می‌توان از سیب آب‌میوه گرفته یا از آن کمپوت درست کرد. برای گرفتن آب سیب آن‌ها را له کرده یا فشار می‌دهند، و ممکن است از صافی رد کنند یا رد نکنند (که در آمریکای شمالی شراب سیب نامیده می‌شود)، آب سیب را می‌شود برای ساختن شراب سیب (که در آمریکای شمالی به آن شراب سخت گفته می‌شود) سایدرکین یا سرکه تخمیر کرد. گرچه از تقطیر سیب می‌توان مشروبات الکلی مختلف مانند: کنیاک سیب، کالوادوس^[۶۵] و شراب آلمانی تولید کرد. روغن دانهٔ سیب^[۶۶] و پکتین هم ممکن است تولید شود.

استفاده‌های ویژه

سیب از اجزای اصلی و مهم بسیاری از دسرها مثل: پای سیب، کیک سیب و … است. سیب را اغلب پخته یا در خورش می‌ریزند. سیب را می‌توان خشک کرد یا با قرار دادن در درون آب، الکل یا مایعات دیگر برای استفاده در آینده نگه داشت. هنگام پخته شدن، انواعی از سیب به سادگی پوره‌ای را تشکیل می‌دهند که به آن پوره سیب گفته می‌شود. از کره سیب و مربای سیب هم درست می‌شود. در غذاهای گوشتی هم از سیب استفاده می‌شود.

• در انگلستان، آب نبات سیب یک شیرینی سنتی است که با قرار دادن سیب در تافی داغ به‌طوری‌که کل آن از تافی پوشیده شود و سپس سرد کردن آن درست می‌شود. خوراک مشابه در ایالات متحده آب‌نبات سیب (که در آب شکر غلیظ قرار داده می‌شود) و کارامل سیب است که با کارامل سرد پوشیده شده‌است.
• یهودیان در شروع سال نوی یهودی به عنوان نماد سال نویی خوب و شیرین، سیب را در عسل زده و می‌خورند.^[۶۵]
• مزارعی که باغ سیب دارند ممکن است به روی عموم باز شوند، در این حالت مشتری‌ها خودشان سیب‌هایی را که خواهند بخرند، می‌چینند.^[۶۵]

رنگ سیب‌های خرد شده به خاطر قرار گرفتن در معرض هوا قهوه‌ای می‌شود چون مواد فنلیک به دلیل ترکیب با اکسیژن به ملانین تبدیل می‌شوند.^[۶۷] ارقام مختلف در گرایش به قهوه‌ای رنگ شدن تفاوت دارند.^[۶۸]

محصولات ارگانیک

معمولاً در ایالات متحده سیب‌ها از طریق ارگانیک تولید می‌شوند.^[۶۹] در اروپا تولید سیب‌های ارگانیک دشوار است، گرچه این کار در چند باغ با استفاده از ارقام مقاوم در برابر بیماری با موفقیت تجاری انجام شده‌است.^[۶۹] پاشیدن لایه نازکی از خاک معدنی کائولین موجب می‌شود مانعی طبیعی در برابر بعضی از آفت‌ها ایجاد شده و از آفتاب سوختگی سیب جلوگیری شود.^[۵۳][۶۹]

فیتوکمیکال‌ها

پوست سیب شامل فیتوکمیکال‌های مختلف شامل: کوارسیتین، کَتیچین، و پروسیانیدینِ B۲ است^[۶۷] که هنوز ارزش غذایی آن‌ها شناخته نشده‌است.^[۶۷] پژوهش‌هایی مقدماتی پیرامون اثر فیتوکمیکال‌ها و دیگر مواد موجود در پوست سیب بر روی کاهش خطر بروز برخی سرطان‌ها در حال انجام است.^[۷۰]

محصولات دیگر

می‌توان روغن دانه سیب ^[۷۱] و پکتین هم تولید کرد.

تأثیر بر سلامتی

تحقیقات اولیه‌ای در حال انجام است تا مشخص کند که آیا مواد مغذی و یا فیتوکمیکال موجود در سیب می‌تواند از خطر برخی از انواع سرطان جلوگیری کند.^[۷۲][۷۳]

حساسیت

یک نوع از حساسیت به سیب – که اغلب در اروپای شمالی یافت می‌شود – سندرم سیب توس نامیده شده و اغلب افراد دارای این حساسیت به گرده درخت توس هم حساسیت دارند.^[۷۴] واکنش‌های آلرژیک بوسیلهٔ پروتئینی که شبیه گرده درخت توس است شروع می‌شود، و افرادی که تحت تأثیر این پروتئین قرار گرفته‌اند ممکن است به میوه‌های دیگر، مغزدانه‌ها و سبزیجات هم حساسیت نشان دهند. واکنش‌هایی که به سندرم حساسیت اورال (OAS) منتهی می‌شوند معمولاً موجب خارش و التهاب دهان و گلو می‌گردند.^[۷۴] و در موارد نادر می‌تواند منجر به حساسیت‌های کشندهٔ آنافیلاکتیک شود.^[۷۵] این واکنش‌ها هنگام خام خوردن میوه ایجاد می‌شود، چون ماده حساسیت‌زا هنگام پخته شدن خنثی می‌گردد. انواع سیب، مراحل رسیدن و چگونگی ذخیره‌سازی می‌توانند میزان مواد حساسیت‌زا در میوه‌ها را تغییر دهند. ذخیره‌سازی طولانی‌مدت می‌تواند میزان پروتئین عامل سندرم سیب توس را افزایش دهد.^[۷۴]

انواع مختلف سیب در یک مغازه عمده فروشی غذا

در نواحی دیگر، مثل نواحی مدیترانه‌ای، بعضی افراد به خاطر شباهت سیب به هلو نسبت به آن حساسیت‌های شدیدی دارند.^[۷۴] این نوع حساسیت هم مثل حساسیت OAS است، اما اغلب علائم شدیدتری، مانند استفراغ، شکم درد و زدن کهیر، دارند که می‌توانند زندگی فرد را تهدید کنند. افرادی که این نوع حساسیت را دارند ممکن است به میوه‌های دیگر و مغزدانه‌ها هم حساسیت نشان دهند. پختن، پروتئین ایجادکنندهٔ این حساسیت بخصوص را از بین نمی‌برد، بنابراین چنین افرادی نمی‌توانند سیب خام یا پخته بخورند. سیب‌های تازه چیده شده و میوه‌هایی که خیلی رسیده‌اند امکان داشتن بیشترین میزان پروتئینی را دارند که منجر به این حساسیت می‌گردد.^[۷۴]

تلاش‌های صورت گرفته به منظور تولید میوه‌ای هایپوآلرژنیک، که این دو نوع حساسیت را کمتر ایجاد کند، هنوز به نتیجه نرسیده‌است.^[۷۴]

سمی بودن دانه

دانهٔ سیب حاوی مقدار کمی آمیگدالین – نوعی قند و ترکیبی از سیانور – است که با نام گلیکوزیدهای سیانوژنیک شناخته شده‌اند. خوردن مقدار کمی از دانهٔ سیب هیچ تأثیری ندارد، اما خوردن مقدار خیلی زیاد آن واکنش‌های شدیدی ایجاد می‌کند. فقط یک مورد، مسمومیت کشندهٔ حاصل از خوردن دانه سیب شناخته شده‌است؛ در این مورد، فردی یک فنجان دانهٔ سیب را جوید و قورت داد. ممکن است تا آشکار شدن اثر سم چند ساعت طول بکشد، چرا که گلیکوزیدهای سیانوژنیک قبل از آزاد شدن یون سیانور باید هیدرولیز شوند.^[۷۶] در هر حال خوردن دانهٔ سیب مقداری مادهٔ سمی سیانید وارد بدن می‌کند و بار تحمیل شده به کبد و کلیه‌ها را، برای پاک‌سازی آن افزایش می‌دهد.

ضرب‌المثل

تاریخ ضرب‌المثل «با خوردن روزی یک سیب، به دکتر نیازی نخواهی داشت.» – که به اثرات سلامت‌بخش خوردن سیب اشاره می‌کند^[۷۷] – به قرن نوزدهم در ولز می‌رسد.^[۷۸][۷۹] بر اساس گفتهٔ کارولین تاگارت نویسندهٔ کتاب «روزی یک سیب: ضرب‌المثل‌های قدیمی و دلیل اینکه چرا هنوز هم مؤثر هستند»، عبارت اصلی «هنگام خوابیدن یک سیب بخور، و این کار باعث بیکاری دکتر می‌شود» بوده‌است. در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، ضرب‌المثل به این صورت تغییر یافت: «روزی یک سیب بخور تا هیچ پولی به دکتر ندهی.» و عبارت رایج کنونی «با خوردن روزی یک سیب، به دکتر نیازی نخواهی داشت.» برای نخستین بار در سال ۱۹۲۲ ثبت شده‌است.

سنجد

سرخالو

سُرخالو^[۱] یا لیچی (انگلیسی: Lychee) میوهٔ گیاهی است با نام علمی سرخالوی چینی (Litchi chinesis) متعلق به تیرهٔ ناترکیان (Sapindaceae) و راستهٔ ناترک‌سانان.

پوست آن سرخ و چرم‌مانند و تیغ‌تیغی و شبیه به توت فرنگی است؛ قسمت خوراکی آن سفید و شفاف و سفت و آبدار است و شکل آن از گرد و گاه بیضی و قطر آن از یک تا یک ونیم سانتیمتر متغیر است؛ شیرین و معطر و بومی جنوب چین و مناطق مجاور آن است.

از میان تولیدکنندگان این محصول در آسیای جنوب شرقی، شبه قاره ی هند و آفریقای جنوبی، چین، تولیدکنندهٔ اصلی سرخالو است و پس از آن هند (۷۱ درصد محصول سالانهٔ هند در ایالت بهار تولید می‌شود.) قرار دارد.

محتویات

• ۱ خواص سرخالو
• ۲ نگارخانه
• ۳ ارزش غذایی
• ۴ جستارهای وابسته
• ۵ منابع

خواص سرخالو

اگر این میوه را میل بفرمایید:

• مغذی و مقوی معده است و به هضم غذا کمک می‌کند،
• در موارد بزرگ شدن غده‌ها و تومورها تجویز می‌شود،
• برای معالجه گزش جانوران سمی مصرف می‌شود^[۲]

حال اگر میوه را همراه با دانه اش دم کنید و آب آن را بنوشید:

• سرفه را تسکین می‌دهد
• برای کاهش قند خون مفید است
• اختلالات عصبی و دردهای عصبی را برطرف می‌کند^[۲]

هستهٔ سرخالو هم خالی از فواید نیست و خواص هستهٔ این میوه عبارتند از:

• تشنگی را تسکین می‌دهد
• خنک‌کننده و قابض است
• مسکن درد می‌باشد
• برای معالجه  آماس بیضه مفید است
• آن را دم کنید و آبش را بنوشید. سرفه را تسکین می‌دهد.
• در موارد اختلالات عصبی و تسکین دردهای عصبی فتق تجویر می‌شود^[۲]

نگارخانه

• 
• 
• 
• 

ارزش غذایی

سرخالو،خام ۱۰۰ گرم

سرخالو‌های پوست کنده
مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۲۷۶ کیلوژول (۶۶ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۱۶٫۵۳ g
قندها	۱۵٫۲۳ g
فیبر	۱٫۳ g
چربی	۰٫۴۴ g
پروتئین	۰٫۸۳ g
ویتامین ب۱ (تیامین)	۰٫۰۱۱ میلی‌گرم (۱٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)	۰٫۰۶۵ میلی‌گرم (۴٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین)	۰٫۶۰۳ میلی‌گرم (۴٪)
ویتامین ب۶	۰٫۱ میلی‌گرم (۸٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹)	۱۴ میکروگرم (۴٪)
ویتامین C	۷۱٫۵ میلی‌گرم (۱۱۹٪)
کلسیم	۵ میلی‌گرم (۱٪)
آهن	۰٫۱۳ میلی‌گرم (۱٪)
منیزیم	۱۰ میلی‌گرم (۳٪)
منگنز	۰٫۰۵۵ میلی‌گرم (۳٪)
فسفر	۳۱ میلی‌گرم (۴٪)
پتاسیم	۱۷۱ میلی‌گرم (۴٪)
سدیم	۱ میلی‌گرم (۰٪)
روی	۰٫۰۷ میلی‌گرم (۱٪)
Link to USDA Database entry Vitamin B6/Folate values were available درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

زیتون

زیتون (به انگلیسی: Olive) و با (نام علمی: Olea europaea) شامل تقریباً ۲۰ گونه درختان کوچک از خانواده زیتونیان بوده و در جهان کهن از حوزه دریای مدیترانه، شمال آفریقا، جنوب شرقی آسیا، شمال تا جنوب چین، اسکاتلند و شرق استرالیا پراکندگی گسترده‌ای داشته‌اند. آن‌ها همیشه سبز بوده و دارای برگ‌هایی کوچک و یک‌پارچه هستند که روبروی هم قرار گرفته‌اند. میوه این گیاه یک شفت است.

محتویات

• ۱ پیشینه
  • ۱.۱ زیتون در یونان باستان
  • ۱.۲ زیتون به عنوان نماد
• ۲ کشت زیتون در ایران
  • ۲.۱ درخت زیتون در رودبار
• ۳ کشورهای عمده تولیدکننده زیتون
• ۴ گونه‌ها
  • ۴.۱ گونه‌های دیگر
• ۵ خصوصیات
• ۶ اقلیم و خاک مناسب
• ۷ نگهداری و تکثیر
• ۸ محصولات
  • ۸.۱ روغن زیتون
    • ۸.۱.۱ انواع کیفیت روغن زیتون
  • ۸.۲ زیتون پرورده
• ۹ سودمندی‌های زیتون و روغن آن
  • ۹.۱ تأثیر روغن زیتون در بهبود جریان خون
• ۱۰ زیان‌ها
• ۱۱ ارزش غذایی
• ۱۲ منابع

پیشینه

نمایی از کوه زیتون در اورشلیم از نمادهای مذهبی یهودیان و مسیحیان.

تخمین دقیق زمانی که زیتون از حالت وحشی خارج شد، تحت کنترل کشاورزان درآمد و به صورت میوهٔ باغی مورد استفاده قرار گرفت، ممکن نیست. اشارات فراوانی که در انجیل دربارهٔ این گیاه و تولید آن وجود دارد و فراوانی ضمنی آن در سرزمین کنعان و منطقه‌ای در سوریه، که همیشه زیتون برای اقتصاد ساکنین آن مهم بوده‌است، موجب این نتیجه‌گیری می‌شود که سوریه محل تولد زیتون پرورش یافته‌است. احتمالاً در آغاز، یک گونه اصلاح شده به دست تعدادی از فرقه کوچک سامی افتاد و به تدریج در قبایل اطراف نیز گسترش یافت و با حداقل تلاش به میزان بسیار زیادی پرورش یافت؛ این ماده روغنی در آب و هوای خشک شرق، ماده‌ای بسیار حیاتی برای سلامتی به‌شمار می‌رفت و میوه این درخت در آن دوران ابتدایی در بین جنگجویان بربری نمادی از صلح و حسن نیت بود. دورانی بعد و هم‌زمان با توسعه سازمان‌های دریایی این روغن به‌عنوان یکی از اقلام تجاری به کشورهای آسیای صغیر و مناطق دریایی انتقال یافت و بی‌تردید گیاه زیتون نیز در پی آن گسترش یافت.

زیتون در یونان باستان

در دنیای هومر همان‌گونه که در ایلیاد مشخص است، روغن زیتون فقط به‌عنوان یک ماده برای ثروتمندان – محصول خارجی – شناخته شده و بیشتر به سبب ارزش آن برای آرایش پهلوانان مورد توجه بوده‌است؛ جنگجویان بعد از استحمام به خودشان روغن زیتون می‌زدند و بدن پاتروکلوس هم عیناً با روغن زیتون پوشیده می‌شد. اما نه اشاره‌ای به کشت این گیاه شده و نه بر روی تاکستانی که روی سپر آشیل نقش شده، وجود دارد. اما اگرچه در ایلیاد هیچ اشاره‌ای به کشت زیتون نشده، وجود آن در باغ السینوس و دیگر کنایه‌های آشنا، نشان‌دهنده این حقیقت است که زیتون در زمان نگارش ادیسه شناخته شده‌است.

هر زمان به معرفی این گیاه می‌رسیم تمامی روایات به تپه‌های آهکی آتیکا به‌عنوان اولین مکان کشت آن در شبه جزیره یونانی اشاره دارد. زمانی که پوسایدون (خدای دریا) و آتنا (الهه عقل و زیبایی) برای شهر آینده رقابت می‌کردند، به خواست الهه یک زیتون از صخره‌های لم‌یزرع پدیدار شد (نگهبان هنرهایی که بر آن وضعیت رو به افزایش تأثیر جاودانی گذاشت). این‌که این افسانه ارتباطی با اولین کشت زیتون در یونان دارد، با توجه به داستان جالبی که توسط هرودوت در مورد اهالی اپیداروس نقل شده قطعی به نظر می‌رسد. آن‌ها به علت از دست دادن محصول‌شان مجبور به مشورت با (پیشگوی معبد دلفی) شدند و مقرر شد تا مجسمه‌های دامیا و هورای (هردو از نمادهای حاصلخیزی) را از چوب باغ‌های زیتون بتراشند. سپس تنها در اختیار مردم آتن قرار گیرد. آتنی‌ها به درخواست مردم اپیداروس درختی را به آن‌ها اعطا کردند مشروط به آنکه هر سال برای آتنا الهه عقل و زیبایی (نگهبان آن) قربانی کنند؛ بنابراین آن‌ها دستور پیشگو را اطاعت کرده و سرزمین‌شان دوباره حاصل‌خیز شد.

درخت زیتون، نمایی از شاخه، برگ‌ها و میوه.

درخت مقدس الهه مدت طولانی در آکروپلیس قرار داشت و اگرچه در حمله ایرانیان نابود شد، دوباره از ریشه جوانه زد (گفته می‌شود بعضی مکنده‌های این ریشه، درختان زیتون باغ محل تحصیل افلاطون را به وجود آورده‌اند که پس از گذشت سال‌ها هنوز بسیار قابل احترام هستند).

در زمان سولن حقوق‌دان یونانی، زیتون به قدری گسترده شده بود که او وضع قوانینی را برای کشت منظم این درخت در آتیکا ضروری دانست. این منطقه‌ای بود که احتمال زیتون از آن‌جا به تدریج در تمام نواحی هم‌پیمان با یونان و کشورهای انشعابی از آن انتشار یافت. در ساحل آسیای صغیر که در آن‌جا مقدار فراوانی از این درخت در زمان تاله‌ها وجود داشت، این درخت ممکن است در سال‌هایی پیش‌تر از آن توسط کشتی‌های فینیقی آورده شده باشد. برخی از جزایر دریای اژه نیز ممکن است آن را از همین منبع به دست آورده باشند؛ زیتون جزیره رودز و جزیره کرت نیز شاید ریشه‌ای مانند این‌ها داشته باشند. اگر از لقب اسکیلس استفاده کنیم، جزیره ساموس باید سال‌ها زیادی قبل از جنگ‌های ایران دارای درختان زیتون میوه‌دار بوده باشند.

زیتون جایگزین مناسبی برای چربی‌های حیوانی و کره مصرفی مردم نواحی شمال شد و در بین ملل جنوب نیز همین‌طور. در بین یونانیان روغن زیتون به‌عنوان یک ماده غذایی مهم و نیز برای کاربردهای خارجی اهمیت زیادی داشت. رومیان بیشتر از آن در آشپزی و غذا استفاده می‌کردند و به‌عنوان ماده‌ای ضروری برای آرایش پرارزش بود و در روزهای پرشکوه امپراتوری بعدی این به صورت یک اصل درآمد که زندگی طولانی و خوش به دو مایع بستگی دارد: با شراب و بدون روغن.

طراحی قرن نوزدهم میلادی

پلینی به صورت مبهمی پانزده گونه زیتون کشت شده در دوران خودش را توصیف می‌کند که با ارزش‌ترین آن‌ها لینکیان نامیده می‌شد و روغن به دست آمده از آن در ونافروم در ناحیه کامپانیای ایتالیا عالی‌ترین نوع شناخته شده برای خبرگان رومی بود؛ تولید شده در ایستریا و بائتیکا در شبه جزیره ایتالیا به‌عنوان رده دوم مورد توجه قرار داشت.

خوراک‌شناس امپراتور با خواباندن زیتون خام در آب نمک به‌عنوان تحریک‌کننده اشتها به این میوه ارزش بیشتری بخشید که کمتر از انواع جدید آن نبودند و ترشی زیتون با حفظ خصوصیات طعم خود در انبارهای زیر خاک پمپئی یافت شده‌اند. آب تلخ زیتون یا پس مانده حاصل از آن در خلال روغن‌گیری (به نام آمورکا) و برگ‌های گس آن دارای خواص بسیاری هستند که نویسندگان دوران بسیار دور به آن‌ها اشاره کرده‌اند. پزشکان رومی از روغن زیتون تلخ وحشی در پزشکی استفاده می‌کردند ولی کاربرد آن به‌عنوان غذا یا در آشپزی مشخص نیست.

در عصر حاضر این میوه گستردگی فراوانی در جهان پیدا کرده‌است و اگر چه ناحیه مدیترانه که خاستگاه آن است هم‌چنان تولیدکننده عمده زیتون است، این درخت اکنون در نواحی بسیار زیادی که برای توزیع‌کنندگان اولیه آن ناشناخته است، با موفقیت کشت می‌شود. یک درخت زیتون که با دیوارهای آجری بلند محافظت می‌شود در باغ فیزیک چلسی لندن نگهداری می‌شود. زیتون مدت زمان کمی پس از کشف قاره آمریکا توسط ساکنین اسپانیایی به آن‌جا انتقال یافت.

تاج زیتون از نمادهای بازی‌های باستانی المپیک.

این گیاه در شیلی به فراوانی سرزمین اصلی زیتون کشت می‌شود (گاهی اوقات تنه درخت قطور می‌شود) درحالی که روغن به دست آمده از میوه آن کیفیتی متوسط دارد. بعد از آن، زیتون وارد کشور پرو شد اما به موفقی شیلی نبوده‌است. در قرن ۱۷ (مبلغان مذهبی یسوعی) آن را به مکزیک بردند و توسط همین نمایندگان در کالیفرنیا کاشته شد که در آن‌جا بر اثر مدیریت بی‌دقت فاتحان انگلوساکسون کشت آن متوقف شد. در ایالات جنوب شرقی نیز به کشت آن مبادرت شده مخصوصاً در کارولینای جنوبی، فلوریدا و می‌سی‌سی‌پی. این گیاه درون بسیاری از کشورهای نیم‌کره شرقی کشت شده که به علت نوع کشت در قدیم ناسازگار محسوب می‌شده‌است. در ایران و ارمنستان آن را در دوران نسبتاً اولیه تاریخ می‌شناختند و در حال حاضر باغ‌های زیتون بسیار زیادی در مصر علیا نیز وجود دارد. درخت زیتون به کشاورزی چین نیز معرفی شده‌است و یکی از منابع مهم افزوده شده برای کشاورزان استرالیایی است. کوینزلند دارای آب و هوایی بسیار مطلوب برای زیتون است. در جنوب استرالیا نزدیک آدلاید شدیداً رشد می‌کند و احتمالاً مناطق ساحلی فراوانی در این قاره جزیره‌ای وسیع وجود دارد که امکان پرورش این گیاه در آن‌ها نیست. هم‌چنین زیتون با موفقیت در برخی قسمت‌های جزایر مهاجرنشین معرفی شده‌است.

زیتون به عنوان نماد

پرچم سازمان ملل متحد.

در گذشته زیتون نه تنها نشانی از صلح بلکه نمایان‌گر ثروت و وفور کشور بود؛ حمل شاخه‌های آن در جشن‌های بزرگ یونان، افشاندن زیتون وحشی برای قهرمانان المپیک، تاج زیتون فاتحان رومی در مراسم استقبال، و مواردی که سواره‌نظام‌ها در بازدیدهای امپراتوری همانند هدیه‌های نمادین صلح بکار می‌بردند (دوران بربرها) که فقط با پیروزی حفظ می‌شدند.

تاج زیتون، شاخه‌ای از درخت زیتون است که بدور حلقه‌ای پیچیده شده و در بازی‌های باستانی المپیک یونان به قهرمان اعطا می‌شده‌است. در المپیک ۲۰۰۴ آتن سنت اهدای تاج زیتون تجدید شد و به همراه مدال طلا به قهرمانان اعطا شد.

شاخه زیتون در پرچم سازمان ملل متحد نیز به عنوان نماد صلح استفاده شده‌است.

کشت زیتون در ایران

درخت زیتون در رودبار

پیش از این تصور می‌شد کشت زیتون در رودبار قدمت ۸۰۰ ساله دارد اما تازه‌ترین کشفیات باستان‌شناسی در تپه باستانی کلورز بیانگر این است که کشت زیتون در این منطقه به بیش از دو هزار سال پیش بازمی‌گردد.^[۱] همچنین ناصرخسرو در سفرنامه خود از وجود زیتون در منجیل و رودبار سخن گفته‌است.

کشورهای عمده تولیدکننده زیتون

زیتون یکی از پرکشت‌ترین میوه‌های جهان است.^[۲] در سال ۲۰۱۱ مساحتی نزدیک به ۹٫۶ میلیون هکتار زیر کشت زیتون بوده‌است که این میزان تقریباً دوبرابر مساحت زیر کشت جهانی سیب، موز یا انبه بوده‌است. تنها نارگیل و نخل روغنی سطحی بالاتر از زیتون را به خود اختصاص داده‌اند.^[۳] از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۸ سطح زیر کشت زیتون سه برابر شده و از میزان ۲٫۶ میلیون هکتار به ۷٫۹۵ میلیون هکتار رسیده‌است. بر اساس سازمان جهانی غذا و کشاورزی، کشورهای مدیترانه ای بیشترین تولید این محصول یعنی نزدیک به ۹۵٪ تولید جهانی آن را به خود اختصاص داده‌اند.

کشورهای اصلی تولیدکننده زیتون در سال ۲۰۱۱^[۴]

دیگر کشورهای دارای تولید معنادار زیتون به ترتیب عبارتند از لبنان، اسرائیل، آلبانی، آمریکا، شیلی، ایران، کرواسی و فرانسه.

گونه‌ها

معروف‌ترین گونه شناخته شده این گیاه زیتون اروپایی نام دارد که از دوران باستان برای تهیه روغن زیتون و نیز برای خوردن خود میوه آن کاربرد داشته‌است (که در حالت طبیعی تلخ است و باید در معرض تخمیر طبیعی قرار گیرد یا به منظور قابل خوردن شدن، آن را در آب نمک بخوابانند).

زیتون وحشی به شکل درخت کوچک یا بوته‌هایی با رشد هرزه و تیغ‌دار است که دارای برگ‌هایی دوک مانند و تیز، رنگ سبز مایل به خاکستری در قسمت بالا است. زیتون وحشی جوان در قسمت پایین سفید رنگ و دارای پولک‌هایی مایل به سفید است. گل‌های سفید کوچکی دارد که کاسه و جام گل‌ها دارای چهار درز کاسه گل، دو پرچم و کلاله شکافته‌است. این گل‌ها به تدریج به شکل خوشه‌هایی که از کنار برگ‌ها ظاهر می‌شوند و بر روی چوب‌های سال‌های آخر می‌روید. شفت (میوه) در گیاه وحشی، کوچک و دارای غلافی گوشت‌دار است. این غلاف که تعیین‌کننده ارزش اقتصادی میوه است، در نوع وحشی نسبتاً نازک است. انواع کشت شده خصوصیات متفاوتی دارند اما فشرده‌تر، حاصلخیزتر و بیخار است.

از دیدگاه پرورش‌دهندگان مدرن، تنوع زیتون‌های شناخته شده بسیار زیاد است. فقط در ایتالیا حداقل ۳۰۰ گونه وجود دارد اما تعداد کمی از آن‌ها تا حد مناسبی رشد می‌کنند. گونه‌های اصلی ایتالیا Leccino , Frantoio و Carolea هستند. هیچ‌کدام از آن‌ها را نمی‌توان با توصیفات باستانی همانند دانست. اگرچه بعید نیست بعضی از گونه‌های نازک‌برگ، که بیش از همه مورد توجه هستند، از تبار Licinian معروف باشند. درختان پهن‌برگ اسپانیا میوه‌های درشت می‌دهند اما غلاف آن‌ها طعمی نسبتاً تلخ‌تر دارد و کیفیت روغن آن‌ها نامرغوب‌تر است. این زیتون‌های اسپانیایی هستند که معمولاً پس از سوراخ سوراخ شدن و پر شدن، پرورده شده و پس از خواباندن در آب نمک تازه خوردنی می‌شوند (با فلفل ترشی، پیاز ترشی یا سایر چاشنیها).

گونه‌های دیگر

رده زیتونیان شامل گونه‌های دیگر بااهمیت اقتصادی هستند. Olearia paniculata درخت بزرگ‌تری است در جنگل‌های کوئینزلند که ارتفاع آن به ۱۵ یا ۱۸ متر می‌رسد (۵۰ یا ۶۰ فوت) که از چوب آن الوارهایی سخت و محکم می‌سازند. هنوز چوب سخت Olea laurifolia در استان ناتال آفریقای جنوبی، چوب آهن سیاه مناطق مهاجرنشین است.

خصوصیات

درختان زیتون حتی زمانی که هرس نشده‌اند رشد آزادانه‌ای دارند و دارای رشد بسیار آهسته‌ای هستند. اما هنگامی که امکان رشد طبیعی را در طول چند سال پیدا می‌کنند، گاهی قطر تنه آن‌ها به میزان چشمگیری افزایش می‌یابد. دوکاندول محیطی بیش از ۱۰ متر (۳۳ پا) را به ثبت رسانده که احتمال می‌رود عمر آن به چند قرن برسد. قدمت بعضی از درختان زیتون ایتالیا را به اولین سال‌های امپراتوری یا حتی روزهای جمهوری روم نسبت می‌دهند؛ اما همیشه سن چنین درختان باستانی در زمان رشد مورد تردید قرار می‌گیرد و شناسایی آن‌ها با توصیفات قدیمی هنوز دشوارتر است. درختان تحت پرورش به ندرت به ارتفاع بیش از ۱۵ متر می‌رسند (۵۰ فوت) و معمولاً در فرانسه و ایتالیا به وسیله هرس کردن‌های زیاد به ابعادی بسیار محدودتر منحصر می‌شوند. چوب آن که به رنگ زرد یا قهوه‌ای مایل به سبز روشن است اغلب با ته‌رنگ تیره‌تری رگه‌دار شده‌است و بسیار سخت و متراکم است. چوب آن برای قفسه‌سازان و خراطان تزئینی بسیار باارزش است. از چوب درخت زیتون زغال چوب نیز تهیه می‌شود.

اقلیم و خاک مناسب

منطقه بومی و مسلم آن در سوریه و قسمت‌های ساحلی آسیای میانه، فراوانی آن در یونان و مجمع الجزایر آن است. کنایات فراوانی که توسط شعرای قدیمی در مورد آن بکار رفته نشان می‌دهد که زیتون بومی این نواحی بوده‌است اما در نواحی دور افتاده از مشرق زمین زیتون کشت نشده و کم و بیش به شکل نوع ابتدایی خود بازگشته است. این مسئله نشان‌دهنده مزیتی ویژه برای خاک‌های آهکی و تمایل به نسیم دریایی است. درحالی که شکوه و جلال خاصی بر روی سراشیبی‌های آهکی و پرتگاه‌هایی که بیش‌تر سواحل شبه جزیره یونان و جزایر کنار آن را تشکیل می‌دهند، ایجاد شده‌است.

نگهداری و تکثیر

درخت زیتون از راه‌های مختلفی تکثیر می‌شود اما معمولاً روش قلمهزدن یا خوابانیدن شاخه ارجح است. این درخت در خاک‌های مساعد به آسانی درخت بید ریشه می‌کند و زمانی که قطع شود، مکنده‌ها را از ریشه جدا می‌کند. شاخه‌های مختلف این درخت را به اندازه‌های چند سانتی‌متری برش می‌دهند و به صورت نسبتاً عمیقی در زمین‌های کود داده شده می‌کارند. قطعات کوچک‌تر را گاهی اوقات به‌طور افقی داخل شیارهای کم‌عمقی قرار می‌دهند که اگر با چند سانتی‌متر خاک پوشیده شوند، به سرعت جوانه‌هایی شبه‌مکنده روی آن‌ها ظاهر می‌شود.

در یونان و جزایر آن پیوندزدن درختان اهلی با انواع وحشی عملی متداول است. در ایتالیا جوانه‌های جنینی، که برجستگی‌های کوچکی را روی شاخه به وجود می‌آورند، را به دقت جدا کرده و زیر خاک می‌کارند (که درآن‌جا می‌توانند رشد کنند). این جوانه‌های جنینی خیلی زود جوانه‌های قوی‌تری را تشکیل می‌دهند. بعضی اوقات شاخه‌های بزرگ‌تر را می‌برند و با این کار شاخه‌های جوانی به دست می‌آید. هم‌چنین گاهی مواقع زیتون از دانه رشد می‌کنند؛ برای این کار غلاف‌های روغنی را به منظور تسریع در رشد ابتدا در آب گرم یا در محلول‌های قلیایی خیس کرده و نرم می‌کنند.

در مشرق زمین کشاورزان به درختان زیتون توجه زیادی نمی‌کنند و شاخه‌ها بی آن‌که به وسیله چاقوهای هرس‌کاری کوتاه شوند، آزادانه رشد می‌کنند. با این همه در دوران خشکسالی طولانی و برای حفظ محصول باید آب لازم را تأمین کرد. این بی‌توجهی به کشت زیتون موجب می‌شود تا درختان در فواصل سه یا چهار سال محصول باردار بدهند؛ بنابراین اگرچه رشد وحشی از نظر ایجاد منظره زیبا مورد توجه است، این کار در زمین‌های مناسب و اقتصادی توصیه نمی‌شود. در نواحی مانند لانگیدوک و پروونس که در کشت این میوه دقت زیادی می‌شود، آن‌ها را در ردیف‌هایی با فواصل معین می‌کارند که این فاصله‌ها بر حسب گونه زیتون متفاوت است. درختان هرس شده و شاخه‌هایی که در سال گذشته دارای شکوفه بودند، حفظ می‌شوند و به منظور چیدن آسان میوه‌ها، نوک درخت را کوتاه نگه می‌دارند. هدف هرس کنندگان ایجاد شکلی گنبدی یا گرد برای درخت است.

گاهی اوقات فضای بین درختان را کود یا مواد نیتروژنی دیگری می‌ریزند. در فرانسه استفاده از کهنه‌های مندرس پشمی برای این کار مورد توجه قرار دارد. گاهی محصولات سالانه متنوعی در این ردیف‌ها کشت می‌شوند. در کالابریا حتی گندم را با این روش می‌کارند. اما درختانی که در طول سال فاقد برداشت دوباره هستند، برای این کار مناسب‌ترند. اخیراً گونه‌ای درخت کوتاه و پربار با میوه‌های سبز در مناطق خاصی مخصوصاً در آمریکا مورد توجه قرار گرفته که گفته می‌شود در این کشور یک محصول دو یا سه فصل بعد از کاشت تولید می‌شود. انواع معمولی قبل از گذشت پنج تا هفت سال از کاشتن قلمه‌ها، در زمین‌های زیتون برای پرورش‌دهندگان، سودمند نخواهند بود.

جدای خساراتی که بر اثر آب و هوا یا آفات آلی به زیتون وارد می‌شود، این میوه حتی در پرورش‌های بسیار دقیق هم در خطر است و درختان پرورش‌نیافته بزرگی که در ایتالیا و اسپانیا دیده می‌شوند، میزان درآمد خاصی را که موسسات برای پرورش‌دهندگان نسبت می‌دهند، حاصل نمی‌کنند. این درختان پیر اغلب محصول فراوان دارند اما به ندرت در دو سال متوالی این اتفاق می‌افتد و در بسیاری از موارد در ششمین یا هفتمین فصل می‌توان انتظار یک برداشت پربار را داشت.

زمانی که این میوه می‌رسد، پرورش‌دهندگان دقیق، آن را با دست چیده و برای انتقال به کارخانه درون پارچه یا سبدهایی می‌گذارند. اما در بسیاری از نواحی اسپانیا و یونان و به خصوص در آسیا، زیتون‌ها را با استفاده از اشیاء بلند یا با تکان دادن شاخه‌ها می‌چینند یا حتی اجازه می‌دهند تا آن‌ها به‌طور طبیعی روی زمین بیفتند تا وقتی که مالکان به راحتی اجازه جمع‌آوری آن‌ها را بدهند؛ بیشترین علت نامرغوبی روغن زیتون مربوط به بی‌دقتی مالکان درخت‌هاست. برداشت این محصول در جنوب اروپا در ماه‌های زمستان انجام شده و تا چند هفته ادامه می‌یابد؛ اما این زمان در هر کشور و نیز با هر فصل و نوع برداشت متفاوت می‌شود.

آفت Pseudomonas savastanoi که به شکل گرهی روی شاخه‌های زیتون رشد کرده‌است. این آفت علت باکتریایی دارد.

مقدار روغن موجود در زیتون بیشتر به نوع میوه بستگی دارد؛ معمولاً پیرابر گیاه از ۶۰ تا ۷۰ درصد محصول می‌دهد. در دوران باستان پرورش‌دهندگان زیتون معتقد بودند اگر این گیاه را به فاصله بیش از چند لیگ از دریا بکارند، گیاه موفقی نخواهد بود (تئوفراستوس طولی حداقل حدود ۵۵۵۰۰ متر را معین می‌کند). اما تجربیات جدید این نظر را تأیید نمی‌کند و اگرچه ساحل مزیتی دارد اما زیتون مدت‌های طولانی در نواحی بسیار دوری داخل کشورها کاشته شده‌است. ظاهراً خاک‌های دارای کلسیم اگرچه خشک و ضعیف باشند، برای رشد سلامت این گیاه بسیار مناسب است. اگرچه این گیاه درصورت زهکشی خوب در هر نوع خاک سبک و حتی در خاک‌های رسی پرورش می‌یابد. اما همان‌گونه که پلینی اظهار می‌کند، این گیاه در خاک‌های غنی بیشتر مستعد بیماری است.

در برخی سال‌ها زیتون در معرض حمله آفات گوناگونی است. یک عامل قارچی در چند فصل پربار تمام درخت را فراگرفته و خسارت شدیدی را به باغ وارد می‌کند. گونه‌ای از گوییزه‌ها به نام Pseudomonas savastanoi به شکل غده در شاخه‌ها رشد می‌کند و کرم‌های پلک بالی از گل‌ها و برگ‌ها تغذیه می‌کنند. در حالی که خسارت اصلی بر اثر حشراتی است که به میوه حمله می‌کنند. در فرانسه و شمال و مرکز ایتالیا درختان زیتون گاهی اوقات از سرما رنج می‌برند؛ در اوایل قرن هجدهم بسیاری از درختان بر اثر سرمای بسیار شدید و غیرعادی کنده شده و بر زمین افتادند. بادهای شدید و باران‌های مداوم در خلال فصل برداشت نیز موجب آزار میوه می‌شود.

محصولات

زیتون در دستورهای غذایی متفاوتی کاربرد دارد: در مخلوط‌های نوشیدنی چاشنی معروفی برای مارتینی است. در سوسیس‌ها ممکن است در مورد استفاده قرار بگیرد و … استفاده از آن در پخت نان نیز بسیار رایج است.

روغن زیتون

نوشتار اصلی: روغن زیتون

روغن زیتون را از میوه درخت زیتون استخراج می‌کنند. روغن زیتون را با فشردن میوه زیتون به دست می‌آورند. روغن زیتون دارای مقدار زیادی چربی اشباع نشده‌است. روغن به وسیلهٔ خرد کردن کامل زیتون و جدا کردن روغن به وسیلهٔ روش‌های مکانیکی یا شیمیایی تولید می‌شود. این روغن به وفور در آشپزی، لوازم آرایش، دارو و صابون در قدیم به عنوان سوخت چراغ‌های روغنی استفاده می‌شود. روغن زیتون در سرتاسر جهان استفاده می‌شود، مصرف عمدهٔ آن در کشورهای حوزه مدیترانه است.

انواع کیفیت روغن زیتون

نوشتار اصلی: انواع کیفیت روغن زیتون

• روغن زیتون بکر: به روغن زیتونی گفته می‌شود که تنها توسط فرایندهای فیزیکی استخراج شده و هیچ نوع فرایند شیمیایی بر روی آن صورت نگرفته‌است.
• روغن زیتون تصفیه شده: این روغن با استفاده از فرایندهای شیمیایی تصفیه شده و مقدار اسید چرب آزاد آن کاهش یافته‌است. این روغن در مقایسه با روغن زیتون بکر از ارزش تجاری کمتری برخوردار است.
• روغن تفاله زیتون: این روغن با استفاده از استخراج حلالی روغن موجود درگوشت میوه زیتون به وسیله هگزان به دست می‌آید.

زیتون پرورده

نوشتار اصلی: زیتون پرورده

زیتون پَرورده، گونه‌ای خوراک تهیه‌شده از زیتون و مواد دیگر است. زیتون پرورده ویژه شمال ایران است. از زیتون پرورده بیشتر به عنوان چاشنی کنار غذای اصلی استفاده می‌کنند.^[۵]

سودمندی‌های زیتون و روغن آن

حاوی میزان زیادی روغن غیراشباع مونو است. حاوی مواد شیمیایی گیاهی است که باعث کاهش کلسترول و خطر ابتلا به سرطان می‌شود. حاوی میزان زیادی آنتی‌اکسیدان است. دوام و مدت نگاهداری آن نسبت به روغن‌های دیگر بیشتر است و حتی می‌توان آن را فریز کرد.

مصرف روغن زیتون خطر سرطان سینه را کاهش می‌دهد پژوهشگران به زنان توصیه می‌کنند که در رژیم غذایی خود از زیتون و روغن آن استفاده کنند. همچنین روغن زیتون به جز خاصیت ضد سرطانی فواید فراوانی دارد که از آن جمله ملین بودن آن و نرم کردن عضلات و آرام‌بخشی درد استخوان است. هم‌چنین روغن زیتون به موها نرمی و لطافت خاصی می‌بخشد و باعث تقویت مو می‌شود. عصاره زیتون برای چین و چروک پوست بسیار مفید است و باعث لطافت و نرمی و شادابی پوست صورت می‌شود. اخیراً دارویی بنام زیتونکس در ایران تولید شده‌است که از عصاره برگ زیتون تهیه شده‌است و برای درمان تبخال از آن استفاده می‌شود. زیتون نقرس و رماتیسم را درمان می‌کند. برگ زیتون با اثر مقوی درمان‌کننده فشار خون و زخم‌های عفونی است. شیرابه‌ای قندی تحت نام (مان زیتون) از ساقه این درخت ترشح می‌شود که مصرف خوراکی دارد. هم‌چنین برگ زیتون نیز حاوی گلوکزید، مواد قندی، مواد تلخ، کلروفیل، اسید گالیک، تائن، موم و مانیت است. روغن زیتون، سوزش و درد ناشی از سوختگی را تسکین داده و از بروز تاول جلوگیری می‌کند. کمپرس پوست در موارد آفتاب‌سوختگی، سرمازدگی، گزش مار، عقرب و حشرات با روغن زیتون سبب تسکین درد و سوزش و التیام می‌شود. هم‌چنین ماساژ پوست با روغن زیتون، تعریق زیاد را کاهش داده، مژه و ابرو را تقویت می‌کند. این در حالی است که ماساژ پوست سر با روغن زیتون سبب تقویت پوست و مو گشته و شوره سر را برطرف کرده و موهای سپید شده را سیاه می‌کند. چند قطره روغن زیتون سریعاً خارش و سوزش چشم و پلک را تسکین داده و آبریزش چشم را برطرف ساخته و قوه بینایی را تقویت می‌کند.

مخلوط مساوی روغن زیتون و گلیسیرین نیز نقش مفیدی در معالجه پوست پای ترک خورده، درمان شوره سر و ریزش مو، جلوگیری از سفیدی مو دارد. پوست و برگ درخت زیتون دارای خاصیت تب‌بر است.

تأثیر روغن زیتون در بهبود جریان خون

اجزای مغذی خاص در روغن زیتون و برخی غذاهای دیگر می‌تواند دلیل تأثیر مثبت رژیم غذایی مدیترانه‌ای بر سلامت قلب باشد. این ترکیبات که فنل نامیده می‌شوند، اثر آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و جلوگیری از تشکیل لخته در عروق دارند. در یک مطالعه تأثیر سودمند روغن‌های زیتون سرشار از فنل بر عملکرد عروق خونی مشخص شده‌است. مصرف غذاهای غنی از ترکیبات فنلی می‌تواند سلامت قلبی عروقی را بهبود بخشد و بر قلب نیز تأثیر حفاظتی دارد.

تحقیقات نشان داده که مصرف روزانه دو قاشق غذا خوری (۲۳ گرم) روغن زیتون، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد که این امر، به دلیل وجود چربی‌های اشباع نشده در این روغن است؛ بنابراین برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری، بهتر است که به جای چربی‌های اشباع شده از روغن زیتون استفاده شود تا میزان مصرف کالری روزانه از حد لازم بیشتر نباشد.

روغن زیتون دفع‌کننده سنگ کیسه صفرا است برای این منظور باید آن را با آبلیمو مصرف کرد. روغن زیتون برای رفع سرفه‌های خشک مفید است. برای رفع پیوره لثه، باید روغن زیتون را بر روی لثه مالید. برای برطرف کردن خراش و ترک پوست جویدن برگ زیتون برای از بین بردن زخم‌های دهان مفید است و زیتون تقویت‌کننده نیروی جنسی است. مصرف روزانه زیتون از امراض قلبی و سرطان جلوگیری می‌کند و بالاخره روغن زیتون بهترین روغن برای پخت‌وپز است زیرا در اثر حرارات خراب نمی‌شود. محمد:روغن زیتون بخورید و خود را با آن چرب کنید؛ زیرا در آن درمان هفتاد درد است که جذام از جمله آنهاست. جعفر صادق:خوردن سویق با روغن زیتون، گوشت می‌رویاند، استخوان را استحکام می‌بخشد، پوست را نازک می‌کند و بر توان جنسی می‌افزاید.^[۶] رسیده آن معتدل مایل به گرم است. بهترین نوع آن سبز رسیده و پرورده آن است. اگر همراه غذا خورده شود_نه پیش یا پس از غذا_مقوی معده و اشتهاآور است. مصلحش مغز گردو و بادام و سرکه و روغن هاست (زیتون پرورده). در سوختگی‌های سطحی، مالیدن روغن آن بر روی سوختگی، مانع تاول زدن می‌شود.^[۷]

زیان‌ها

با گرم شدن، کمی از طعم و بوی این روغن از دست می‌رود. گرم شدن در دمای بالا می‌تواند باعث بی‌ثباتی و ناپایداری روغن شود که باعث ایجاد بیماری‌های قلبی در مصرف‌کنندگان شود. زیتون درختی پر ثمر و روغن میوه آن، غذا و دارویی مفید و در درمان اختلالات گوارشی، کبدی، کلیوی، پوستی و عفونی است. مصرف زیاد میوه زیتون سبب لاغری، بی‌خوابی و اختلالات تنفسی می‌شود.

ارزش غذایی

Olives, green

رتبه	کشور/ منطقه	تولید (برحسب تن)	سطح زیرکشت (برحسب هکتار)
—	جهان	۱۹٬۸۴۵٬۳۰۰	۹٬۶۳۴٬۵۷۶
۰۱	اسپانیا	۶٬۹۴۰٬۲۳۰	۲٬۳۳۰٬۴۰۰
۰۲	ایتالیا	۳٬۱۸۲٬۲۰۰	۱٬۱۴۴٬۴۲۰
۰۳	یونان	۲٬۰۰۰٬۰۰۰	۸۵۰٬۰۰۰
۰۴	ترکیه	۱٬۷۵۰٬۰۰۰	۷۹۸٬۴۹۳
۰۵	مراکش	۱٬۳۶۴٬۶۹۰	۵۹۷٬۵۱۳
۰۶	سوریه	۱٬۰۹۵٬۰۴۰	۶۸۴٬۴۹۰
۰۷	تونس	۸۶۳٬۰۰۰	۱٬۷۷۹٬۹۵۰
۰۸	مصر	۴۵۹٬۶۵۰	۵۲٬۶۶۸
۰۹	پرتغال	۴۴۳٬۸۰۰	۳۴۳٬۲۰۰
۱۰	الجزایر	۴۲۰٬۰۰۰	۲۹۵٬۰۰۰
۱۱	آرژانتین	۱۷۰٬۰۰۰	۶۲٬۴۹۸
۱۲	پرو	۱۶۰٬۹۱۴	۱۲٬۹۶۲
۱۳	لیبی	۱۳۹٬۰۹۱	۲۱۶٬۰۱۳
۱۴	اردن	۱۳۱٬۸۴۷	۶۲٬۰۸۸
۱۵	فلسطین	۱۱۵٬۵۵۱	۱۰۹٬۲۱۳
۱۶	استرالیا	۹۱٬۰۶۷	۳۰٬۴۰۷
Marinated green olives
مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۶۰۹ کیلوژول (۱۴۶ کیلوکالری)
کربوهیدرات‌ها	۳٫۸۴ g
قندها	۰٫۵۴ g
فیبر	۳٫۳ g
چربی	۱۵٫۳۲ g
چربی اشباع	۲٫۰۲۹ g
چربی تک‌اشباع‌نشده	۱۱٫۳۱۴ g
چربی چنداشباع‌نشده	۱٫۳۰۷ g
پروتئین	۱٫۰۳ g
ویتامین آی معادل	۲۰ میکروگرم (۲٪)
- بتاکاروتن	۲۳۱ میکروگرم (۲٪)
- لوتئین و زآکسانتین	۵۱۰ μg
ویتامین ب۱ (تیامین)	۰٫۰۲۱ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین)	۰٫۰۰۷ میلی‌گرم (۰٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین)	۰٫۲۳۷ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۶	۰٫۰۳۱ میلی‌گرم (۲٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹)	۳ میکروگرم (۱٪)
ویتامین E	۳٫۸۱ میلی‌گرم (۲۵٪)
ویتامین K	۱٫۴ میکروگرم (۱٪)
کلسیم	۵۲ میلی‌گرم (۵٪)
آهن	۰٫۴۹ میلی‌گرم (۴٪)
منیزیم	۱۱ میلی‌گرم (۳٪)
فسفر	۴ میلی‌گرم (۱٪)
پتاسیم	۴۲ میلی‌گرم (۱٪)
سدیم	۱۵۵۶ میلی‌گرم (۶۸٪)
Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

زرگیل

زرشک

زرشک درختچه‌ای تیغدار به طول ۱ تا ۵ متر است. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و میوه اش قرمز رنگ بیضوی شکل و ترش مزه‌است. به ریشهٔ درخت زرشک «آئر خیس» گفته می‌شود.

انتهای بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است، غنچه‌های زرد رنگ زرشک در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند.

زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است. کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان جنوبی با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.^[۱]

محتویات

• ۱ خواص دارویی
  • ۱.۱ ریشه، پوست و ساقه
• ۲ زرشک در ایران
  • ۲.۱ برگ
  • ۲.۲ میوه
  • ۲.۳ درمان اعتیاد
• ۳ گیاه‌شناسی زرشک
  • ۳.۱ زرشک و ارتباط آن با محیط طبیعی
  • ۳.۲ نیاز آبی
  • ۳.۳ نیاز کودی
• ۴ زرشک در طب سنتی
• ۵ جستارهای وابسته
• ۶ پانویس
• ۷ نگارخانه

خواص دارویی

ریشه، پوست و ساقه

سبوس و ریشه زرشک حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید ایزوکوئینولین است. این ترکیبات دارای خواص آنتی‌بیوتیکی دارد. برخی از آن‌ها باعث پائین آوردن تب، کاهش تورم و فشار خون شده و به تنظیم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب کمک می‌کنند.

• برای برطرف کردن سوزش ادرار مفید است.
• واریس را درمان می‌کند.
• نقرس و رماتیسم را برطرف می‌کند.
• بی اشتهایی را برطرف می‌کند.
• اعمال دستگاه گوارش را منظم می‌کند و سوء هاضمه را از بین می‌برد.
• برای درمان زردی و یرقان مؤثر است.
• آن‌هایی که مبتلا به ورم طحال هستند می‌توانند برای معالجه از این گیاه کمک بگیرند.
• برای معالجه بواسیر نافع است.
• برای شست‌وشوی چشم، می‌توان از جوشانده ریشه و ساقه زرشک استفاده کرد.
• برای درمان یرقان و زردی مؤثر است.

زرشک در ایران

در ایران زرشک گونه ای منحصر به فرد است و با گونه‌های دیگر متفاوت است بیشتر در منطقه خراسان جنوبی یا قهستان کشت می‌شود زیرکوه قاین مرکز اصلی تولید آن است. خوشه زرشک ایرانی ابتدا زرد رنگ و بعد ترش مزه و در زمان رسیدن قرمز می‌شود و به مرور به رنگ شرابی در می آید.(مجله دریای پارس)

Iranian spice

برگ

• اسهال‌های مزمن را درمان می‌کند.
• برگ زرشک دارای مقدار زیادی ویتامین ث می‌باشد.
• در موقع آنژین و گلودرد، دم کرده برگ زرشک را غرغره کنید.
• مصرف مقدار زیاد زرشک یا ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست.
• جویدن برگ زرشک، باعث محکم شدن لثه و دندان می‌شود.

میوه

زرشک

درمان اعتیاد

به سبب الکالوئید بربرین موجود در آن قادر به درمان اعتیاد با تریاک بوده.^[۲] و اعتیاد معتادان را بر طرف می‌نماید. مضافاً «اینکه این اثر بخشی در حیوانات آزمایشگاهی که بطور مصنوعی به مرفین معتاد گردیده بودند کراراً» به اثبات رسیده‌است.^[۳]

گیاه‌شناسی زرشک

زرشک و ارتباط آن با محیط طبیعی

انواع زرشک دانه دار به عنوان درختچه‌ای میوه دهنده و خودرو در اکثر مناطق کوهستانی کشورمان به چشم می‌خورد و از آنجایی که از اجزا طبیعی اکوسیستم مناطق کوهستانی است حتی در شرایط سخت و نامساعد نیز میوه فراوانی تولید می‌کنند.

نیاز آبی

نیاز خالص آبیاری آن حدود ۹۹۰۰ متر مکعب در هکتار است که بسته به روش‌های آبیاری به کار گرفته شده نیز ناخالص آبیاری، بیشتر از این مقدار می‌باشد.

نیاز کودی

زرشک بی دانه طالب خاک‌های نسبتاً سبک لومی – شنی با زهکش خوب در مناطق کوهپایه‌ای است و در خاک‌های گچی و آهکی نیز به خوبی رشد می‌کند، همچنین EC PH و بالا را نیز تحمل کرده نیازی به خاک‌های غنی ندارد. تحقیقات نشان داد که فسفر به کار رفته در طول تابستان باعث رشد گیاه در همان سال نگردیده، بلکه در بهار سال بعد اثرات خود را نشان داده و بیشتر فسفر موجود در رشد جدید ناشی از فسفر ذخیره شده در ریشه‌ها بوده‌است. فرایند انتقال فسفر به این صورت است که فسفر ابتدا بیشتر در ریشه‌ها ذخیره می‌شود، سپس به داخل مناطق رشد جدید حرکت می‌کند و فسفر جذب شده جدید، جایگزین فسفر منتقل شده از ریشه‌ها می‌شود.

زرشک در طب سنتی

زرشک دارای مزاج سرد و خشک است و مصلحهای آن عبارتند از: میخک، شکرسرخ و شیرینی‌های طبیعی … زرشک تسکین دهنده صفرا و خون و تشنگی و حرارت معده و کبد، تقویت‌کننده قلب و کبد معده گرم می‌باشد. به تنهایی یا با داروهای گرم مانند دارچین و عسل و … برای تقویت کبد سرد و تر و باز کردن انسداد مجاری کبدی و سردی احشا مفید است. مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان بلغمی و سوداوی مضر است.^[۴]

شلیل

شلیل نوعی میوه از خانواده هلو است. گونه‌ای از هلو با ژن مغلوب است که میوه‌های بدون کرک تولید می‌کند و به همین علت هلوی بدون کرک نیز نامیده می‌شود و طعمی مطبوع و شیرین تر از هلو دارد. در فرهنگ دهخدا شلیل به معنای میوهٔ خوشبو و گوارا و آبدار شبیه به شفتالو اشاره شده و در فرهنگ معین آمده: رنگش سفید یا سرخ یا سرخ و سفید است. خواجه عمید لوبکی (از جهانگیری):^[۱]

زمین بین که از رنگ معشوق عاشق

گهی سیب بیرون دهد گه شلیل

شلیل میوه بومی آسیا است. اعتقاد بر این است که یکی از قدیمی‌ترین میوه‌ها بوده و ظاهراً ۲۰۰۰ سال قبل در چین رشد می‌نمود و از طریق جاده ابریشم به ایران، یونان و رم باستان راه پیدا کرد و بهترین نوع آن در ایران کشت می‌شود

این میوه از قرن شانزدهم و هفدهم به انگلستان رفت و توسط اسپانیایی‌ها به آمریکا برده شده و اکنون به مقدار زیاد در کالیفرنیا کشت می‌شود. بیش از ۱۰۰ گونه از این میوه در جهان وجود دارد.

محتویات

• ۱ انواع شلیل
• ۲ خواص
• ۳ ارزش غذایی
• ۴ منابع
• ۵ پیوند به بیرون

انواع شلیل

تا اواخر دهه ۴۰ شمسی شلیل‌ها سبز کمرنگ و دارای اندازه‌ای کوچک و گوشتی سفید بودند.

در حال حاضر بیش از ۱۵۰ گونه شلیل وجود دارد که فقط از نظر اندازه، شکل، طعم، بافت و رنگ متفاوت هستند. گونه‌های موجود شلیل پیوسته از نظر طعم بهتر و ظاهری زیباتر و عمر طولانی‌تر هسته، در حال ارتقا می‌باشند. بسیاری از گونه‌های جدید که امروزه مشاهده می‌شوند شاید در ۵ یا ۱۰ سال آینده دیده نشوند.

گونه‌ای از شلیل به نام شفترنگ^[۲][۳][۴] یا به گویش عامه شبرنگ می‌باشد که رنگ قرمز آن روشنتر است و درخت آن سریع رشد می‌کند و گونه‌ای بسیار پر بازده است. گوشت میوه زرد و هسته به میوه متصل است.

انواع دیگر شلیل به نام‌های: شلیل سفید، شلیل شمس، شلیل مغان، رد گلد و… است که بعضاً دیررس می‌باشند.^[۵]

انواع هلو و شلیل در باغات استانهای تهران، البرز، همدان، کردستان و خراسان شمالی تولید می‌شود که در این میان استان البرز مقام اول را دارد.

خواص

شلیل سرشار از ویتامین‌های A, C می‌باشد و بهترین میوه برای افراد گرمازده است.

شلیل میوه‌ای بسیار ترد با هسته‌ای کم عمر محسوب می‌شود و مثل تمام میوه‌ها خواص ادرارآور و ملین دارد. گوشت شلیل دارای سلولوزهای نرم است و کاملاً هضم می‌شود. شلیل میوه‌ای نسبتاً کم ترشی است. مواد قندی و نشاسته‌ای آن به آسانی هضم می‌شود و معده به راحتی هضم آن را تحمل می‌کند.

ویتامین C موجود در شلیل اثرات مفید در سلامت پوست، دندان و استخوان دارد. این میوه منبع بسیار غنی بتاکاروتن است. بتاکاروتن با خاصیت آنتی‌اکسیدان بسیار نیرومندی که دارد با ارتقای سطح ایمنی بدن از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند.

فیبر دیگر ترکیب قابل توجه در این میوه است که سبب کاهش سرعت جذب برخی مواد مغذی بویژه قندها می‌شود و در عین حال میزان حساسیت به انسولین را نیز افزایش می‌دهد. مصرف شلیل می‌تواند در کنترل قندخون موٌثر باشد.

خوردن شلیل می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های حاد مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های چشمی مانند دژنراسیون ماکولا و حتی سرطان را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. این میوه دارای ترکیبات فیتوکمیکال مانند لیکوپن و لوتئین بوده و رنگ زرد و قرمز شلیل‌ها ناشی از وجود لوتئین در آن‌ها است.

هر دانه شلیل متوسط تقریباً ۵۰ کالری انرژی دارد و چون فیبر بالا داشته و چربی ندارد میوه بسیار خوبی برای کاهش وزن و رژیم‌های لاغری است. البته کسانی که می‌خواهند وزن اضافه کنند بهتر است کمتر شلیل بخورند و میوه‌های پرکالری تر را میل کنند.

• هسته شلیل را به هیچ وجه نباید خورد زیرا دارای آمیگدالین است که در بدن تبدیل به سیانین می‌شود و می‌تواند مسمومیت‌های سیانیدی ایجاد کند.^[۶]

ارزش غذایی

ترکیبات تغذیه‌ای موجود در یک واحد از میوه شلیل (۱۴۰ گرم):

انرژی: ۷۰ کالری مواد غذایی - کربوهیدرات: ۱۶ گرم - قند: ۱۴ گرم - فیبر: ۲ گرم - چربی: ۳۰۰ میلی‌گرم - پروتئین: ۱ گرم.

شلیل ۴٪ از ویتامین A و ۱۵٪ ویتامین C و ۲٪ آهن نیاز روزانه را تأمین می‌کند و فاقد کلسترول و سدیم می‌باشد.^[۷]

زردآلو

زرد آلو (نام علمی: Prunus armeniaca) یک گونه از خانواده گلسرخیان است. این درخت کوچک که میوه آن خوراکی است از دوران پیش‌تاریخی کشت می‌شده‌است.

نام در زبان‌های دیگر

زرد آلو در زبان ارمنی «دزیران»، در ترکی آذربایجانی اریه (ərik) و در ترکی استانبولی قیسی (Kayısı) نامیده می‌شود.

هسته زردآلو

زرد آلو منبع عالی بتاکاروتن است که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود و به سلامتی چشم‌ها، پوست، مو، دهان و … کمک می‌کند؛ و به بدن برای مبارزه با عفونت‌ها یاری می‌رساند. این میوه به صورت خشک شده، کمپوت و تازه مصرف می‌شود. هسته آن داری آمیگدالین است این ماده وقتی در مقادیر زیاد مصرف شود سمی است. اگرچه زردآلو به عنوان یک مکمل طبیعی شناخته می‌شود اما مصرف بیش از حد هسته آن مضر است. بیش از ۱ یا ۲ عدد از این هسته‌ها را در طی روز مصرف نکنید؛ زیرا مشکلات معده و تهوع ایجاد خواهد کرد و مصرف مقادیر بسیار زیاد آمیگدالین، کشنده است.

مضرات ب ۱۷ و مغز هسته زردآلو

هسته زرد آلو (همچون بسیاری از گیاهان دیگر) حاوی مقدار کمی سیانور به شکل سیانید هیدروژن است اما مصرف آن در مقادیر معمول خطری ندارد.^[۲] اما در اروپا آژانس استانداردهای غذایی (FSA) هشدار رسمی مبنی بر اینکه مردم باید از خوردن این هسته‌ها خودداری وجود دارد، دلیل این است که هسته‌های زردآلو که حاوی سطح بالایی از سیانید هستند می‌توانند کُشنده باشند. آژانس استانداردهای غذایی (FSA) اعلام کرده‌است: «ما هشدار می‌دهیم که هسته‌های تلخ زردآلو اصلاً نباید خورده شوند، چون نوعی ماده طبیعی در این هسته‌ها وجود دارد که بعد از خورده شدن به سیانید تبدیل می‌شود.». ویتامین B۱۷ موجود در هسته‌های زردآلو بعد از خورده شدن به سم مرگ‌باری تبدیل می‌شود و مزیتی برای انسان‌ها ندارد. گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهند که فقط بیش از ۳۰ عدد هسته زردآلو برای کُشتن یک انسان سالم کافی است. حتی کسانی که در یک وعده بین ۱۰ تا ۱۵ عدد هسته زردآلو نیز بخورند نیز با عوارض جانبی نگران‌کننده مواجه می‌شوند. علائم مسمومیت ناشی از سیانید، شامل این موارد می‌شود: تهوع، سردرد، تب، تشنگی، بی‌خوابی، اُفت فشار خون و حتی مرگ در موارد شدید. هسته این میوه حاوی آمیگدالین است که در بدن به تولید ماده‌ای تحت عنوان سیانید می‌انجامد که مانند سیانور عمل کرده و ممکن است در افراد اختلال تنفسی، فلج و حتی مرگ را منجر شود.^{[۳][۴][۵][۶]} در نتیجه خوردن هستهٔ بیشتر از ۲ زردآلو در روز کارِ درستی نیست.^[۷]

هسته زردآلو حاوی آمیگدالین (معروف به ویتامین ب ۱۷) است که به عنوان یک داروی ضد سرطان در بین عوام مشهور شده بود که بعدها در تحقیقات مشخص شد کوچکترین تأثیری بر سرطان ندارد، اما در سال‌های ۱۸۴۵ در روسیه و همچنین ۱۹۲۰ در آمریکا برای درمان سرطان استفاده شده‌است ولی هیج مدرکِ علمی که تأثیرگذاری آمیگدالین را در درمان سرطان یا هر بیماری دیگری تأیید کند به دست نیامده است. گفته می‌شد، یک تحقیق جانوری در گذشته نشان داده که آمیگدالین رشد سرطان در جانوران را کاهش می‌دهد و گسترش تومور در ریه را متوقف می‌کند اما تحقیق‌های متعدد پس از آن چنین چیزی را نشان نداده‌است. با توجه به نبود مدرک در مورد هرگونه اثر درمانی و همچنین داشتنِ عوارض جانبیِ جدی، در اتحادیه اروپا و ایالات متحده فروش آمیگدالین حتی ممنوع شده‌است.^[۸] از جمله در یک آزمایش کلینیکی بر روی ۱۷۸ بیمار سرطانی که با آمیگدالین (در بین عوام مشهور به ب ۱۷) مورد درمان قرار گرفتند اندازه تومور سرطانی در تمامی آن‌ها به جز یک نفر حتی بزرگتر شد، و برخی از آن‌ها نیز، دچار عوارض جانبیِ خطرناکِ نزدیک به مرگ، به دلیل بالا رفتن سطح سیانور در خون شدند^[۹]

تولیدکنندگان زردآلو

مقایسه روند تولید سالیانه زردآلو در ایران و سایر کشورهای اصلی تولید کننده - نمودار نشان می دهد ایران از رتبه دوم به رتبه پنجم تولید این محصول نزول کرده است.^[۱۰]

تولید زردآلو در سال ۲۰۱۷ برابر ۴.۳ میلیون تن بوده است که ترکیه با ۲۳٪ بیشترین سهم را در تولید این محصول داشته است.^[۱۱] سایر تولید کنندگان اصلی این محصول ازبکستان، ایتالیا، الجزیره و ایران می باشند.^[۱۱]

Apricot production (tonnes)
Country	2017
ترکیه	985,000
ازبکستان	532,565
ایتالیا	266,372
الجزایر	256,890
ایران	239,712
World	4,257,241
Source: FAOSTAT, United Nations[۱۲]

نگارخانه

• 

  شکوفه درخت زردآلو

• 

  تصویری از درخت زردآلو در روستای ییلاقی ایرا، لاریجان.

• 
• 
• 
• 

  زردآلو خشک شده