گل محمدی

گل محمدی یا گل سرخ (نام علمی: Rosa damascena) نام نوعی گل رز است که از آن گلاب می‌گیرند. این گونه از رز مقاومت بالایی در مقابل کم‌آبی دارد و در شهرهای بزرگ به خوبی رشد می‌کند. گل محمدی درختچه ای برگ‌ریز است که ارتفاع آن به ۲.۲ متر نیز می رسد و شاخه های آن با خارهای تیز و محکمی حفاظت می شود. گل‌ محمدی طیف رنگی از صورتی روشن و متوسط تا سرخ روشن دارد.

این گل بومی رشته کوه‌های ایران مرکزی و البرز است.^{[نیازمند منبع]}

گل محمدی از دیرباز در ایران کشت می‌شده‌است ولی از آنجایی که عصاره و گلاب آن از دمشق به اروپا می‌رفته اروپاییان آن را رز دمشقی می‌نامیدند. گل محمدی از تیرهٔ رزاسه و قسمت قابل مصرف آن گل و غنچهٔ خشک یا تازهٔ آن است.

ایران، ترکیه، هند، عربستان و افغانستان کشورهای هستند که در بخش‌های مرتبط با روغن گیری و عطر گیری از گل محمدی در حال فعالیت هستند.

پیشینهٔ پرورش گل محمدی مربوط به دوران هخامنشی و در استان فارس برمی گردد که در دوران صفویه به کوهپایه‌های کاشان برده شد و در سال‌های گذشته نیز در منطقهٔ لاله زار کرمان در کوه شاه نیز کشت شد و به دلیل شرایط مناسب آن منطقه کشت گل محمدی گسترش یافته‌است.^{[نیازمند منبع]}

مزارع گل محمدی به صورت عمده در ۱۴ استان کشور وجود دارد که بیشترین سطح زیر کشت گل محمدی در کشور به ترتیب در استان‌های فارس، اصفهان، مرکزی، سمنان و کرمان و آذربایجان شرقی است.^{[نیازمند منبع]}

محتویات

• ۱ پیشینه
• ۲ گیاهشناسی
• ۳ محصول گل محمدی
• ۴ مناطق کشت
• ۵ گل محمدی در ایران
• ۶ منابع

پیشینه

شکسپیر و همچنین شاعر انگلیسی، توماس ریورز، در آثار خود از گل محمدی نام برده‌اند.

گفته می‌شود گل محمدی در قرن سیزدهم توسط جنگجویی به نام رابرت دی بری، از سوریه به اروپا برده شد.

گیاهشناسی

این نوع گل سرخ، برگ‌های مرکب از ۷ و به ندرت ۹ برگچه دندانه دار دارد و به نظر می‌رسد که نوعی دو رگه ثابت از Rosa gallica و Rosa canina می‌باشد. عده‌ای آن را یک دورگه ثابت از Rosa gallica و Rosa moschata ذکر نموده‌اند. گلبرگهای آن رنگ صورتی روشن یا سفید دارد.

گل محمدی درختچه‌ای دارای شاخه‌های گل دهنده تیغ دار، استوانه‌ای شکل، بدون شیار و دارای برگ‌های مرکب شانه‌ای که دارای ۵–۳ برگچه متقابل دندانه‌دار می‌باشد. رگبرگهای پشت برگ مشخص و بهم رفته، برگچه چرمی و بیضی شکل، نوک تیز به طول ۵–۳ سانتی‌متر، و روی برگ‌ها صاف و سبز و پشت آن‌ها سبز کمرنگ و دُمبرگ‌هایش خزی و نمدی است و با کرکهای غده‌ای پوشیده شده و تا انتهای جام گل کشیده شده‌است.

گلها به شکل صورتی خوشرنگ با ۳۲ گلبرگ صورتی مشابه و یکدست که در اوائل صبح شروع به ظاهر شدن می‌نمایند. کاسبرگها به تعداد ۵ عدد که حداقل سه تای آن‌ها دارای زوائد بزرگی در لبه‌ها هستند. پرچم‌ها زرد رنگ به تعداد ۱۰۰ عدد در ترکیب گل وجود دارند. میوه آن پس از ریزش گلبرگها گوشتی گرد یا تخم مرغی به طول ۵/۱ سانتی‌متر که در داخل برجستگی کوزه‌ای شکل زیر گلبرگها قرار دارند.

زمان بازشدن گل‌ها در اوائل اردیبهشت تا اوائل تیرماه می‌باشد؛ و در هر منطقه مدت زمان بازشدن گل‌ها ۳۰–۲۰ روز طول می‌کشد. دوام گل حداکثر یک روز بوده و بعد از آن رنگ صورتی خوشرنگ گلبرگها به سفید می‌گراید و با اندک نسیمی گلبرگها پرپر شده و می‌ریزند.

محصول گل محمدی

برگ خشک‌شده گل‌محمدی جهت تهیه مربا

محصول عمده گل محمدی، گلاب، اسانس و گلبرگ خشک می‌باشد، که از آن‌ها در صنایع دارویی، عطرسازی، فراورده‌های بهداشتی و آرایشی و صنایع غذایی استفاده می‌شود. مصارف دارویی آن بیشتر در درمان دردهای رماتیسمی، قلبی، تقویت اعصاب و معده و رفع بعضی از سردردها بوده و در تهیه شربت مربا و در صنایع شیرینی‌سازی و تهیه بستنی نیز استفاده می‌شود.

گز به همراه گل محمدی و ‍پسته

عنبر گل به عنوان یکی از فراورده‌های صنعت گلابگیری، مایع سیاهی است که در پایان عملیات تقطیر همراه با تفاله گل‌ها در دیگ به جای می‌ماند و جهت درمان‌های عضلانی مناسب است. دم کرده گلبرگ‌های خشک شده اثر درمانی برای تقویت اعصاب، برطرف کردن بیماری‌های گلو و دهان است. در هندوستان موم گل محمدی، گل روغن و گل قند تهیه می‌شود.

سالانه گلاب و اسانس ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و انگلستان صادر می‌گردد،

مناطق کشت

مناطق مورد کشت گل محمدی اغلب مناطق کوهپایه‌ای و اقالیم خشک و نیمه خشک با تابستانهای معتدل و خشک و زمستان‌های سرد می‌باشد.

بزرگترین دشت گل محمدی جهان در روستاهای نوایگان و لایزنگان (از توابع داراب) با مساحت حدود ۵۰۰۰ هکتار قرار دارد که گل محمدی در آنجا به روش دیم کشت می‌شود.^{[نیازمند منبع]}بهترین و با کیفیت‌ترین گل محمدی در مزارع شهرستان کاشان در بخش‌های برزک، جوشقان قالی، نیاسر و قمصر، برداشت می‌شوند. ^{[نیازمند منبع]}

گل محمدی در ایران

در ایران که ۱۳ گونه بومی گل محمدی وجود دارد، گل محمدی در ایران فقط یکبار در سال برداشت می‌شود، اما به دلیل چهار فصل بودن هوای ایران، می‌توان زمینه پرورش چنین گلهایی را در اکثر نقاط ایران فراهم کرد و از لحاظ علمی نیز امکان اصلاحِ عطر و اسانس آن گلها وجود دارد. اما کشت بافت برای حفظ گونه‌های در حال انقراض گل محمدی در ایران ضروری است، گل محمدی اگر چه در شرایط اقلیمی و طبیعی متفاوتی می‌روید، اما از نظر کیفیت باید در محیطی ویژه پرورش یابد که آب و هوای ییلاقی و نیمه خشک بهترین محیط برای کیفیت عطر آن است. این گل در دمای ۱۵ تا ۲۱ درجه هوایی بهترین رشد را دارد. اما اگر اختلاف درجه حرارت هوا در شب و روز ۵ تا ۱۰ درجه باشد، گل‌ها خوشبوتر خواهد بود.^[۱]

بعضی از کشورها برخی ارقام بومی گل محمدی ایرانی را برای خود برده‌اند و آنرا اصلاح و به نام خود ثبت کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان، به کشور بلغارستان و ایران اشاره کرد.